Σωτήρες που ήρθαν από το σινεμά

Ο Τράβις Μπικλ, ένας άσημος ταξιτζής της Νέας Υόρκης, έγινε το 1976 αυτόκλητος τιμωρός του κακού και έσωσε μια ανήλικη πόρνη από τα σκοτεινά κυκλώματα και τη ζωή των δρόμων.

Ο Μεσσίας που θα σώσει τον κόσμο δεν εμφανίζεται μόνο σε ταινίες με καθαρά θρησκευτικό περιεχόμενο αλλά και σε μεγάλα μπλοκμπάστερ. Παίρνει τη μορφή του Σούπερμαν, του Νίο στο «Μάτριξ» ή της Ρίπλεϊ στο «Alien 3»

Η Ελεν Ρίπλεϊ, λοχαγός διαστημοπλοίου, αυτοκτόνησε το 1992 πέφτοντας σε ένα καμίνι ορυχείου στον πλανήτη Φιορίνα, για να σώσει την ανθρωπότητα από το εξωγήινο πλάσμα που είχε στην κοιλιά της. Το σώμα της σχημάτισε κατά την πτώση το σημείο του σταυρού, σαν ένας εν κινήσει εσταυρωμένος του Νταλί. Ο Τόμας Αντερσον, προγραμματιστής ηλεκτρονικών υπολογιστών, έγινε το 1999 ο Εκλεκτός, με το όνομα Νίο, και εκλήθη να σώσει έναν μελλοντικό κόσμο από τις μηχανές και να τον βγάλει από την εικονική πραγματικότητα.

Ολα έγιναν στο σινεμά. Ο «Ταξιτζής» του Μάρτιν Σκορσέζε, το «Alien 3» του Ντέιβιντ Φίντσερ και το «Μάτριξ» των αδελφών Γουατσόφσκι είναι τρεις ταινίες των οποίων οι ήρωες έχουν κάτι κοινό: είναι αλληγορικές μορφές του Ιησού και, σαν και αυτόν, σωτήρες του κόσμου. «Σκοτεινός Μεσσίας» χαρακτηρίστηκε ο ήρωας που ενσάρκωσε ο Ρόμπερτ ντε Νίρο, ενώ ο Νίο του «Μάτριξ», τον οποίο υποδύθηκε ο Κιάνου Ριβς, είναι ο ήρωας που ταυτίζεται με την Καινή Διαθήκη. Η Ρίπλεϊ (Σιγκούρνι Γουίβερ) είναι η μεσσιανική φιγούρα που ανασταίνεται 200 χρόνια μετά ως υβριδικός κλώνος ο οποίος θα ξαναδώσει τη μάχη για τη σωτηρία των ανθρώπων.

Η σωτηρία, το θείο πάθος, ο θάνατος του Χριστού, η Ανάσταση, η Αγία Τριάδα δεν αποτελούν θεματική μόνο των βιβλικών ταινιών που έκανε ο Σεσίλ Ντεμίλ, ούτε της «Ωραιότερης ιστορίας του κόσμου» του Τζορτζ Στίβενς, που βλέπουμε κάθε Μεγάλη Εβδομάδα στην τηλεόραση. Αμερικανοί θεολόγοι, κριτικοί κινηματογράφου και καθηγητές κοινωνικών επιστημών έχουν «δει» την παρουσία του Μεσσία σε ταινίες που δεν πάει ο νους: στο «Χρονικό της Νάρνια», για παράδειγμα, ο Ασλάν, το λιοντάρι, ταυτίζεται με τον Θεό.

Μέχρι να κυκλοφορήσει το «Μάτριξ» υπήρχε μια αμφισβήτηση για την παρουσία του Θεού σε τόσες ταινίες. Στις δημόσιες συζητήσεις ακουγόταν συχνά η τοποθέτηση ότι το κοινό έβλεπε ό,τι επιθυμούσε να δει. Στο «Μάτριξ» δεν χρειάζεται μεγάλη εξυπνάδα για να καταλάβεις ότι ο Νίο είναι ο νέος Χριστός. Ευαγγελικοί πάστορες τον έριξαν στην πυρά, μελετητές των θρησκειών στήριξαν πάνω του την πεποίθησή τους ότι ο Θεός δεν πέθανε, απλοί πιστοί προβληματίστηκαν, φανατικοί τον δαιμονοποίησαν και οι αδελφοί Γουατσόφσκι παραδέχθηκαν ότι η Καινή διαθήκη αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για το έργο τους.

Ο πρωταγωνιστής σε ρόλο Μεσσία: Πρώτα απ' όλα τ' όνομά του, «Neo», που στα ελληνικά είναι ο νέος, ο καινούριος, ενώ με τον απαραίτητο αναγραμματισμό γίνεται ο «One», ο Ενας. Τον Νίο, έναν απλό προγραμματιστή, τον αναγνωρίζει και τον συστήνει ως «Εκλεκτό», ο Μορφέας, ως άλλος Ιωάννης Βαπτιστής. Μαζί τους στη μάχη κατά των μηχανών ρίχνεται μια κοπέλα, η Τρίνιτι (σαφέστατη αναφορά στην Αγία Τριάδα). Ο Νίο θέλει να καταστρέψει τον κόσμο του Μάτριξ για να σώσει τους ανθρώπους, όπως ο Χριστός θέλει να καταστρέψει τον Σατανά για να σώσει τους ανθρώπους. Ο Νίο πεθαίνει κι ανασταίνεται. Ο Χριστός επίσης.

Δεν τελειώνουν εδώ οι παραλληλισμοί, αλλά το «Μάτριξ» δεν είναι η μόνη ταινία επιστημονικής φαντασίας με πρωταγωνιστή μια μεσσιανική φιγούρα. Ακόμη πιο διάσημος είναι ο «Σούπερμαν», ενώ πριν από αυτόν, στα 1951, υπήρξε ο Κλάατου, ο εξωγήινος του «Οταν η Γη σταματήσει» του Ρόμπερτ Γουάιζ. Ο Κλάατου, προϊόν της ψυχροπολεμικής περιόδου και του φόβου της πυρηνικής καταστροφής, ήταν ο νέος Ιησούς που προειδοποιούσε τον κόσμο για τον πυρηνικό όλεθρο και που, παρά την ευγένεια και την καλοσύνη του, αντιμετωπίστηκε ως εχθρός, τραυματίστηκε και έφυγε. Το 2008 έγινε ριμέικ με τον Κιάνου Ριβς στον ρόλο του Κλάατου-Ιησού.

Ο Σούπερμαν, ο διασημότερος σωτήρας του κόσμου, ήρθε από τον ουρανό σταλμένος από τον πατέρα του για να σώσει τη Γη. Στο «Σούπερμαν: Η επιστροφή» του Μπράιαν Σίνγκερ, ο Σούπερμαν-Χριστός πέντε χρόνια μακριά από τους ανθρώπους, στα ερείπια πλέον του πλανήτη του, του Κρίπτον, προετοιμάζεται για την επιστροφή, η οποία πριν από την τελική δόξα έχει την οδύνη του θανάτου. Σχεδόν σταυρώνεται, πεθαίνει σ' ένα νοσοκομείο με τη θετή μητέρα του παρούσα (όπως η Μαρία), να υπομένει το μαρτυρικό του ταξίδι προς τον θάνατο και μέσα από την ανάστασή του να φέρνει στον κόσμο τη σωτηρία.

Σωτήρες της ανθρωπότητας με ανθρωπολογικά στοιχεία του Ιησού ήρθαν και από το μέλλον. Μισός άνθρωπος μισός μηχανή, ο Ρόμποκοπ του Πολ Βερχόφεν φτιάχτηκε γιατί ο σκηνοθέτης ήθελε, όπως ο ίδιος δήλωσε, να ξαναπεί την ιστορία του Χριστού. Ο αστυνομικός του Ντιτρόιτ Αλεξ Μέρφι, από τον οποίο κατασκευάστηκε ο Ρόμποκοπ, πυροβολήθηκε αρχικά στα πόδια, μετά στα χέρια και τελικά στο κεφάλι, κραυγαλέα υπόμνηση της Σταύρωσης. Αναστήθηκε δε υπό τη νέα του μορφή και τελικώς έσωσε την πόλη. Ενδεικτική των προθέσεων του σκηνοθέτη να ταυτίσει τον ήρωά του απολύτως με τον Χριστό, η σκηνή στην οποία σαν άλλος Ιησούς περπατάει πάνω στο νερό.

Στον «Εξολοθρευτή» του Τζέιμς Κάμερον ο Χριστός είναι ο Τζον Κόνορ (τα αρχικά του ονόματος στα αγγλικά συμπίπτουν με τα αρχικά του Jesus Christ). Γεννήθηκε για να σώσει τον κόσμο από την κυριαρχία των ρομπότ. Τα αρχικά «JC» φέρει και έτερος σωτήρας που ταξιδεύει στον χρόνο για το καλό του κόσμου. Ο Τζέιμς Κόουλ (Μπρους Γουίλις), πρωταγωνιστής των «Δώδεκα πιθήκων» του Τέρι Γκίλιαμ, πάει ανάποδα, από το μέλλον στο παρελθόν, για να γλιτώσει την ανθρωπότητα από έναν φονικό ιό που απειλεί να την αφανίσει. Είναι ένας μοναχικός Μεσσίας, σαν αυτόν που χρόνια πριν, το 1967, υποδύθηκε στην ταινία «Ο μεγάλος δραπέτης», του Στιούαρτ Ρόζενμπεργκ, ο Πολ Νιούμαν. Είναι ένας φυλακισμένος που, κόντρα σε όλες τις εξουσίες, συνεγείρει τα πλήθη (τους συγκρατούμενούς του), στο ταξίδι προς την ελευθερία.

Και βεβαίως υπάρχει ο «Shane»-Αλαν Λαντ στο γουέστερν «Ο άνθρωπος της χαμένης κοιλάδας» που το 1959 έρχεται από το πουθενά για να αποδώσει δικαιοσύνη και φεύγει πάλι στο πουθενά. Σταυροί (από το κοιμητήριο της πόλης) συνοδεύουν την τελευταία του σκηνή και την εξαφάνισή του προς το ηλιοβασίλεμα. Δεν είναι βεβαίως σύμπτωση ότι σκηνοθέτης της ταινίας είναι ο Τζορτζ Στίβενς, ο άνθρωπος που γύρισε έξι χρόνια μετά την ιστορία του Ιησού στην επική «Ωραιότερη ιστορία του κόσμου».

• ΕΛΕΩΝΟΡΑ ΟΡΦΑΝΙΔΟΥ
• Επτά, Κυριακή 28 Μαρτίου 2010