Τέλος εποχής για τον Zorba the Greek

Ο «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου περιμένει το Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας στην αποψινή 83η τελετή απονομής

• Του Δημητρη Mπουρα, Η Καθημερινή, Kυριακή, 27 Φεβρουαρίου 2011

Η αποψινή 83η τελετή απονομής των Οσκαρ ενδεχομένως να μείνει ιστορική για τον ελληνικό κινηματογράφο εάν ο Γιώργος Λάνθιμος κληθεί στη σκηνή του Kodak Theatre να παραλάβει το επίχρυσο αγαλματίδιο για την καλύτερη ξενόγλωσση ταινία. Τέλος εποχής για τον Ελληνα Ζορμπά και το συρτάκι...

Ο «Κυνόδοντας» ταξιδεύει απόψε μέχρι τον ομφαλό του Χόλιγουντ με μια σύγχρονη απάντηση στο παμπάλαιο και βασανιστικό ερώτημα, αν ο κινηματογράφος διατηρεί την ικανότητά του να αποτυπώνει τη ζωή στα 35 mm με πρωτοτυπία και άσχετα από το ρίσκο, εμπορικό ή καλλιτεχνικό.

Ο «Κυνόδοντας» είναι μια εξαίρεση για τον ελληνικό κινηματογράφο των μούλτιπλεξ και της βουτιάς στα ρηχά της φτηνής τηλεόρασης. Βουτιά, που έγινε με τυμπανοκρουσίες και ιαχές από τους εγχώριους παπαγάλους. Το ότι θα είναι ένας από τους πρωταγωνιστές της αποψινής χολιγουντιανής τηλεοπτικής υπερπαραγωγής, που θα μεταδοθεί ζωντανά σε όλον τον πλανήτη, δεν είναι θέμα τύχης, αλλά δείκτης τού πώς βλέπουν στη Μέκκα του θεάματος τον έξω κόσμο.

Εξαγώγιμη εικόνα της Ελλάδας δεν μπορεί να είναι το βλαχομπαρόκ ούτε το κιτς της Νίας Βαρντάλος, αλλά ό, τι έχει καλλιτεχνική ταυτότητα και σφραγίδα ποιότητας. Ο «Κυνόδοντας» είναι το ελληνικό σινεμά των υψηλών ευρωπαϊκών προδιαγραφών, αλλά και η ταινία που άλλαξε το κλίμα για τις ταινίες μας στο εξωτερικό. Από τον Μάιο του 2009, που βραβεύθηκε στις Κάννες, είχε μια εντυπωσιακή πορεία στο εξωτερικό, που τον έφερε έως τα αποψινά Οσκαρ στο Λος Αντζελες. Ξημερώματα Δευτέρας για μας εδώ στην Ελλάδα.

• Βρετανική υπόθεση

Περιμένοντας τα Οσκαρ βάζει κανείς στοιχήματα, έχοντας μπροστά του τα «άλογα» της κούρσας και τα «στατιστικά» δεδομένα για ασφαλή προγνωστικά: τις Χρυσές Σφαίρες, τα Βρετανικά Βραβεία (οι Βρετανοί ανέκαθεν ήταν υπολογίσιμοι στα Οσκαρ) και τις βραβεύσεις των διαφόρων αμερικανικών ενώσεων κριτικών. Το γεγονός ότι οι υποψηφιότητες για το σπουδαιότερο Οσκαρ, της καλύτερης ταινίας, έχουν αυξηθεί από πέντε σε δέκα (για να καρπωθούν οι ταινίες τη διαφήμιση που συνοδεύει τα βραβεία) βάζει αστάθμητους παράγοντες στην «κούρσα». Παράλληλα, όμως, αποτυπώνει πιο αντιπροσωπευτικά την εικόνα μιας χρονιάς που είχε ως κύριο χαρακτηριστικό τις σπουδαίες ερμηνείες των ηθοποιών σε άνισες ή προβλέψιμες ταινίες.

Τα «ασφαλή» προγνωστικά για απόψε θέλουν τον βρετανικό «Λόγο του βασιλιά» να σαρώνει τα Οσκαρ. Το προσωπικό δράμα του τραυλού βασιλιά Γεωργίου ΣΤ΄ έχει ενδιαφέρον, γιατί φέρνει στο προσκήνιο έναν άνθρωπο που οφείλει να κάνει την προσωπική του υπέρβαση για να ανταποκριθεί στις επιταγές της Ιστορίας. Ο βασιλιάς δεν είναι πια ελέω Θεού το σύμβολο του έθνους. Ομως, το σημείο αναφοράς της ταινίας δεν είναι τόσο η παραπάνω οπτική της για τη σχέση του βασιλιά με την Ιστορία (εμφανής στο σενάριο, στο ντεκόρ και στο στυλιζάρισμα της σκηνοθεσίας), αλλά ο Κόλιν Φερθ. Ο γνωστός ηθοποιός πάει την ταινία όπου αυτός θέλει μαζί με τον εξαίρετο συμπρωταγωνιστή του Τζέφρι Ρας.

Η σημαντικότερη βρετανική ταινία της χρονιάς, όμως, δεν είναι ο «Λόγος του βασιλιά», αλλά το «Μια χρονιά ακόμη», του Μάικλ Λι, που έχει προταθεί μόνο για το σενάριο. Με αντικειμενικά κριτήρια, που αφορούν το συμπαγές της δραματουργίας, αυτή η ταινία θα έπρεπε να είναι ένα μεγάλο φαβορί στην κατηγορία της καλύτερης ταινίας στα αποψινά βραβεία. Σπάνια συναντάμε τέτοιο υπαρξιακό βάθος σε ένα ρεαλισμό που κυλάει αβίαστα καθηλώνοντας τον θεατή και τόσο σπουδαίες ερμηνείες από το σύνολο των ηθοποιών. Το μεγαλύτερο φάλτσο της Ακαδημίας είναι η απουσία της άγνωστης Λέσλι Μάνβιλ, που πρωταγωνιστεί στο «Μια χρονιά ακόμη», από την κατηγορία του Α΄ γυναικείου ρόλου.

• Αμερικανοί αουτσάιντερ

Η συντριπτική πλειοψηφία των αμερικανικών παραγωγών που αγωνιούν για το Οσκαρ καλύτερης ταινίας έχει απωθήσει την πραγματικότητα. Οχι τη «ριάλιτι» εκδοχή της, αλλά εκείνη που αποτυπώνεται στις εικόνες με τους όρους του κοινωνικού σινεμά. Η μετατόπιση προς τις βιογραφίες («The Social Network», «The Fighter»), προς το φανταστικό («Μαύρος κύκνος», «Inception») ή το στυλιζαρισμένο ριάλιτι («127 ώρες») είναι εμφανής.

Η ταινία που φέρνει στα Οσκαρ μια δυνατή δόση ψυχρού ρεαλισμού, αλλά και μια διακριτική αίσθηση από σκοτεινό θρίλερ, είναι το αουτσάιντερ της αποψινής βραδιάς, «Στην καρδιά του χειμώνα». Το σκηνικό είναι φυσικό, η κοινότητα Οζαρκς σε μια περιοχή του Μιζούρι όπου ζουν ξυλοκόποι. Εύκολα υποθέτουμε, από το ξεκίνημα κιόλας της ταινίας, πως το Οζαρκς είναι μία από τις δεξαμενές πεζοναυτών του αμερικανικού στρατού. Η θητεία είναι μια διέξοδος όταν η ζωή είναι ασφυκτικά μίζερη και το μέλλον ζοφερό.

Στην καρδιά της ταινίας, η νεαρή ηθοποιός Τζένιφερ Λόρενς (υποψήφια για Οσκαρ Α΄ ρόλου), ενσαρκώνει μια 17χρονη, τη Ρι, που αγωνίζεται για να σώσει το σπίτι της. Η Ρι βρίσκεται στον αντίποδα της νεανικής σαπουνόπερας τύπου Χάνα Μοντάνα, έχει αναλάβει τους ρόλους της μητέρας και του πατέρα για τα δύο μικρότερα αδέλφια της.

Το «Στην καρδιά του χειμώνα», από τη σεναριογράφο και σκηνοθέτιδα Ντέμπρα Γκράνικ, θυμίζει λιγάκι το προπέρσινο «Παγωμένο ποτάμι». Πρόκειται για ένα χαρακτηριστικό δείγμα του λεγόμενου ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου. Μια μυθοπλασία με αληθινούς χαρακτήρες και φόντο μια απωθημένη εικόνα της Αμερικής, που ανακαλεί στη μνήμη του θεατή θραύσματα από τη μεγάλη οικονομική κρίση.