ΤΡΕΙΣ ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΟΥ ΧΙΡΣΟΣΙ ΤΕΣΙΓΚΑΧΑΡΑ ΠΡΟΒΑΛΛΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ο σκηνοθέτης της αποξένωσης

Τρεις άγνωστες στους σημερινούς θεατές ταινίες, «Η γυναίκα της άμμου», «Το πρόσωπο ενός άλλου» και «Ο λάκκος», που θα δούμε σύντομα, θα γνωρίσουν στο ελληνικό κινηματογραφόφιλο κοινό έναν από τους πιο πρωτοποριακούς ιάπωνες σκηνοθέτες, τον Χιρσόσι Τεσιγκαχάρα (1927-2001), που στη δεκαετία του '60 είχε καταφέρει να γίνει πασίγνωστος χάρη στην ταινία του «Η γυναίκα της άμμου», υποψήφια για 2 Οσκαρ και βραβευμένη με το ειδικό βραβείο της επιτροπής στο Φεστιβάλ των Κανών του 1964.

«Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΗΣ ΑΜΜΟΥ»

Μαζί με τον συμπατριώτη του Κέντζι Μιζογκούτσι και τον Γάλλο Ρομπέρ Μπρεσόν ο Τεσιγκαχάρα ήταν ένας από τους τρεις αγαπημένους του Αντρέι Ταρκόφσκι, αν και το έργο του ιάπωνα σκηνοθέτη είναι πολύ διαφορετικό από εκείνο του ρώσου συναδέλφου του. Εκείνο βασικά που τους ενώνει είναι πως ο Ταρκόφσκι ενδιαφερόταν για την ιαπωνική κουλτούρα και τη σχέση ανάμεσα στις φιλοσοφίες Ανατολής και Δύσης.

Ο Τεσιγκαχάρα, δάσκαλος της φιλοσοφίας «ikebana», απόφοιτος ζωγραφικής από το Πανεπιστήμιο Καλών Τεχνών του Τόκιο, ίδρυσε τη λέσχη τεχνών αβαν-γκαρντ «Σέικι», με μέλη προοδευτικούς ανθρώπους από το χώρο των τεχνών, και στράφηκε στον κινηματογράφο. Το 1953 γυρίζει το πρώτο του ντοκιμαντέρ μικρού μήκους, ενώ, στη συνέχεια, θα εργαστεί ως βοηθός σκηνοθέτης του γνωστού αριστερού σκηνοθέτη Φούμιο Καμέι.

Στη δεκαετία του '60 γυρίζει τις πιο σημαντικές ταινίες του («Ο λάκκος», «Η γυναίκα της άμμου», «Το πρόσωπο ενός άλλου» και «Ο άνθρωπος χωρίς χάρτη»), όλες σε συνεργασία με τον συγγραφέα Κόμπο Αμπε και τον πειραματικό μουσικοσυνθέτη Τόρου Τακεμίτσου. Ταινίες με θέματα την αποξένωση και την αναζήτηση ταυτότητας.

*Στην ταινία «Ο λάκκος» παρακολουθούμε την παράξενη πορεία ενός μεταλλωρύχου και του γιου του, που περιφέρονται από ορυχείο σε ορυχείο για να καταλήξουν σε μια πόλη φάντασμα, ελπίζοντας πως εκεί θα βρουν δουλειά, για να βρεθούν αντιμέτωποι με έναν μυστηριώδη άντρα, που σκοτώνει έναν έναν τους τελευταίους εναπομείναντες κατοίκους. Πρόκειται για μια καφκική, ταυτόχρονα σουρεαλιστική, αλληγορία της αποξένωσης.

*Το ίδιο θέμα έχει και η «Γυναίκα της άμμου». Εδώ, ένας εντομολόγος από το Τόκιο ξεμένει σε μια έρημο και παγιδεύεται σ' ένα λάκκο όπου είναι υποχρεωμένος σα σύγχρονος Σίσυφος να φτυαρίζει καθημερινά την άμμο. Με μια κάμερα που εξερευνά ερωτικά τα σώματα, με πλάνα εικαστικά, συναρπαστικά, και με ένα ρυθμό που δημιουργεί το σασπένς, ο Τεσιγκαχάρα φτιάχνει τη «σκληρή» αλληγορία του πάνω στην υπαρξιακή αναζήτηση.

*Με τα θέματα της ταυτότητας, της μεταμφίεσης αλλά και της προσωπικής ελευθερίας καταπιάνεται ο σκηνοθέτης στην επόμενη ταινία του, που κινείται ανάμεσα στην ταινία τρόμου και την επιστημονική φαντασία, «Το πρόσωπο ενός άλλου».

Πρωταγωνιστής είναι ένας άντρας με φρικτά παραμορφωμένο από βιομηχανικό ατύχημα πρόσωπο, που, θέλοντας να δοκιμάσει την πίστη της όμορφης γυναίκας του, καταφεύγει σε έναν ψυχίατρο/πλαστικό χειρουργό, που αναλαμβάνει να του δώσει ένα νέο πρόσωπο με το οποίο ξελογιάζει τη γυναίκα του, χωρίς εκείνη να τον αναγνωρίζει.

Ο Τεσιγκαχάρα φτιάχνει την πιο στιλιζαρισμένη ταινία του, με εικόνες ελλειπτικές, με ενδιάμεσα «παγωμένα πλάνα», δοσμένα με ένα παράλληλο μοντάζ, εικόνες εφιαλτικές, συχνά σουρεαλιστικές, που τονίζονται από την εξαιρετική, πρωτοποριακή μουσική του Τόρου Τακεμίτσου.

*Από τις επόμενες ταινίες που γυρίζει ξεχωρίζουν: «Ο άνθρωπος χωρίς χάρτη», γύρω από έναν ιδιωτικό ντετέκτιβ που αρχίζει να παίρνει την προσωπικότητα ενός εξαφανισμένου που έχει αναλάβει να βρει, «Στρατιώτες του καλοκαιριού», γύρω από δύο αμερικανούς στρατιώτες, λιποτάκτες του πολέμου του Βιετνάμ, που αναζητούν άσυλο στην Ιαπωνία, το ντοκιμαντέρ «Γκάουντι», όμορφο πορτρέτο του διάσημου ισπανού αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκαουντί, και «Ρικίου» (1989), ταινία εποχής, γύρω από τη σύγκρουση ενός μοναχού ζεν με έναν πολέμαρχο.

*Στη διάρκεια της τελευταίας δεκαετίας της ζωής του ο Τεσιγκαχάρα δεν γύρισε άλλες ταινίες. Ομως, ανέβασε όπερες στην Ευρώπη, διοργάνωσε αρκετές εκθέσεις δικών του έργων καθώς και άλλων καλλιτεχνών, ενώ, με το θάνατο του πατέρα του ανέλαβε τη διεύθυνση της Σχολής «Σογκέτσου». Το 1996 τού απονεμήθηκε ο τίτλος του Εθνικού Ιππότη των Γαλλικών Γραμμάτων, ενώ την επόμενη χρονιά ο τίτλος του Εθνικού Τάγματος του Ιερού Θησαυρού της Ιαπωνίας - που απονέμεται σε ορισμένους ξεχωριστούς καλλιτέχνες, ανάμεσά τους και ο Κουροσάουα.

Του ΝΙΝΟΥ ΦΕΝΕΚ ΜΙΚΕΛΙΔΗ, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία / 7, 06/07/2008