Οι ταινίες μου είναι τρόπος αναπνοής

Ο «Θίασος»

Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ

Το πρώτο φιλμ που είδε σε ηλικία 11 χρόνων, η τέχνη ως «παιδικό όνειρο», τα αυτοβιογραφικά στοιχεία στα έργα του και η σχέση του με την πολιτική.

Ασυμβίβαστος στη σχέση του με την τέχνη, ασυμβίβαστος στη σχέση του με τους ανθρώπους, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έδινε αποκαλυπτικές συνεντεύξεις, ενώ πάντοτε, με σοβαρότητα και αιχμηρό ύφος, καυτηρίαζε τα πεπραγμένα της ελληνικής κοινωνίας και ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με ό,τι τον ενοχλούσε. Παρακάτω, έχουμε συλλέξει μερικές από τις πιο αποκαλυπτικές δηλώσεις του για ό,τι καθόρισε τη ζωή και το έργο του.

Για τη σχέση του με τον κινηματογράφο: «Γεννήθηκα το 1935. Το 1946, όταν είδα την πρώτη μου ταινία, ήμουνα 11 χρόνων. Θυμάμαι ότι ήτανε μια αμερικάνικη ταινία όπου κάποιος πέθαινε και φώναζε «δεν θέλω να πεθάνω!». Ηταν καταδικασμένος σε θάνατο και τον είχαν οδηγήσει στην ηλεκτρική καρέκλα. Εκανα μέρες να κοιμηθώ. Εκείνη η κραυγή ήτανε για μένα τραγική. Αυτή ήταν η πρώτη εντύπωση από την πρώτη ταινία που είδα. Μου έμειναν από τότε οι σκιές στον τοίχο, όλα αυτά που με επηρέασαν. Αργότερα άρχισα να γράφω διηγήματα, ποιήματα. Παρακολουθούσα συνέχεια σινεμά. Ιδιαίτερα όταν ήμουνα φοιτητής, παρατούσα τα πάντα και πήγαινα στον κινηματογράφο. Μερικοί κινηματογράφοι της εποχής δούλευαν από τις δέκα το πρωί. Πήγαινα από τις δέκα το πρωί μέχρι το βράδυ. Ετσι λοιπόν άρχισε η περιπέτεια του σινεμά, ώσπου ξαφνικά αποφασίζω, ενώ έπρεπε να τελειώσω τη Nομική -είχα φτάσει στο τέλος, μου απέμενε μόνο να πάρω το πτυχίο- να τελειώνω με το στρατιωτικό και να φύγω για τη Γαλλία. Αφού έκανα γαλλική φιλολογία και φιλμολογία στη Σορβόνη, μπήκα στη σχολή κινηματογράφου. Ο κινηματογράφος είναι τρόπος έκφρασης, έτσι όπως τουλάχιστον εγώ τον έχω βιώσει».

Για την τέχνη: «Δεν ξέρω αν μέσα σε όλους τους ενήλικες υπάρχει ένα παιδί. Δεν το ξέρω... μπορεί και ναι. Ξέρω όμως ότι μέσα σε όλους τους καλλιτέχνες υπάρχει ένα παιδί. Είναι μια «παιδική ασθένεια» το να ασχολείσαι με την τέχνη. Είναι ένα παιδικό όνειρο. Πρέπει να έχεις αρκετή αφέλεια για να ασχοληθείς. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη ιστορία και πάρα πολύ οδυνηρή κάποιες στιγμές».

Οι Μάνος Κατράκης και Ντόρα Βολανάκη στο «Ταξίδι στα Κύθηρα»

Για την «Αναπαράσταση»: «Και στην «Αναπαράσταση» ακόμη θα έβρισκε κανείς στοιχεία αυτοβιογραφίας. Είναι μια ταινία που πολύ λίγα πράγματα μπορεί να πει κανείς γι' αυτήν σε επίπεδο δηλώσεων. Θα ήθελα να «κυκλοφορήσει» και να εισπραχθεί χωρίς παρεμβάσεις. Είναι, επιπλέον, ένα ευαίσθητο θέμα. Ο,τι και να πει κανείς μπορεί να αποβεί εις βάρος του. Κινδυνεύει να δώσει στην ταινία μια ταυτότητα που δεν την έχει. Είναι μια ταινία πάνω στον θάνατο; Οχι. Είναι μια ταινία πάνω στον χρόνο, στο πέρασμα του χρόνου. Είναι ο μόνος, αόριστος, προσδιορισμός που μπορεί να δώσει κανείς. Αν κάποιος έπρεπε να ζήσει μία μέρα, τι θα έκανε; Αποδέχεται την ιδέα του θανάτου. Μόνο όταν δεχθεί κανείς τον δικό του θάνατο, ένα θάνατο όμως που να έχει νόημα, ρυθμό και ανάγκη, τότε μπορεί να ξαναδεί τη ζωή και να τη δει αλλιώς».

Η Νάντια Μουρούζη φροντίζει τον «Μελισσοκόμο» Μαρτσέλο Μαστρογιάνι

Για τις ταινίες του: «Ολες οι ταινίες είναι αυτοβιογραφικές. Υπάρχει πάντα μια εσωτερική και μια εξωτερική αυτοβιογραφία»... «Η ιστορία της οικογένειάς μου είναι ένα καλό δείγμα της ιστορίας της Ελλάδας από το '40 και μετά. Πάντα με απασχολεί η έννοια του πατέρα, όχι μόνο ως φυσικού προσώπου, αλλά και ως σημείου αναφοράς. Μπορεί να είναι ο Θεός ή μια ιδέα. Εχω καταγράψει τη ζωή μου στις ταινίες μου...».

Για την πολιτική και το σινεμά: «Παραμένω συναισθηματικά αριστερός, αν και δεν ξέρω πια τι θα σημαίνει Αριστερά. Κάποτε ήξερα ή νόμιζα πως το ήξερα. Παραμένω όμως μ' ένα συναισθηματικό δέσιμο, δεν μπορώ να το προσπεράσω, έχει χάσει όμως την πολιτική έννοια κι είναι πλέον μια ηθική έννοια. Σε κοινωνίες όπου υπάρχει απουσία ονείρου, οραματισμού, υπάρχει κρίση. Οσοι συνεχίζουμε να κάνουμε κινηματογράφο είναι, επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Δεν είναι πια επάγγελμα αλλά τρόπος αναπνοής».

ΤΟ ΣΥΝΟΡΟ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ
«Αργά ή γρήγορα, επειδή μεγαλώνουμε, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιδέα του θανάτου. Επειτα, μεγαλώνοντας πολλαπλασιάζονται οι θάνατοι, οι απώλειες των φίλων. Ημουν ανάμεσα σ' αυτούς που βρήκαν πεθαμένο το πρωί στο ξενοδοχείο τον Ζαν Μαρία Βολοντέ. Οταν στο ξενοδοχείο της Φλώρινας τον άγγιξα, η κρυάδα του θανάτου έγινε ταραχή. Εγινε ερώτημα για μένα και για την ανθρώπινη ύπαρξη. Το όριο, το τέλος ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, τα σύνορα ζωής και θανάτου. Τα όρια ανάμεσα στον έρωτα, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην επικοινωνία. Αυτή η έννοια του ορίου, του τέλους, ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, μπαίνει σαν θέμα των συνόρων με την ευρύτερη έννοια, όχι μόνο τη γεωγραφική αλλά και της ζωής και του θανάτου».

• ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ
«Να μιλήσω στην επόμενη ταινία μου πιο απλά. Αλλά η απλότητα είναι κατάκτηση, όχι επιλογή. Ο Σεφέρης έλεγε: "Θα 'θελα να μιλήσω πιο απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη"».

ΕΘΝΟΣ, 26/1/2012