Ανθρωποι του πνεύματος γράφουν για τον Αγγελόπουλο

Ο συγραφέας Κώστας Ακρίβος και ο Ομότιμος Καθηγητής του ΑΠΘ Δημήτρης Φατούρος επισημαίνουν την σημασία του έργου του

ΤΟ ΒΗΜΑ:  27/1/2012

Το βλέμμα του μελισσοκόμου

του Κώστα Ακρίβου

Το 1986, φρέσκος καθηγητής στα χωριά της Ελασσόνας, μαθαίνω πως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος θα κάνει γυρίσματα για τον Μελισσοκόμο στην κεντρική πλατεία της Τσαρίτσανης. Πηγαίνω πιο πολύ για να δω από κοντά τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, όταν όμως ο σκηνοθέτης ζητάει από το κοινό κομπάρσους, σηκώνω απ΄ τους πρώτους το χέρι. Είμαι η σκιά του διαβάτη μπροστά από το καφενείο, όπου σε λίγο θα μπουκάρει με το φορτηγάκι του ο Μαστρογιάννι και, σπάζοντας τη βιτρίνα, θα αρπάξει με τη βία τη Νάντια Μουρούζη. Η σκηνή πρέπει να γυρίστηκε το λιγότερο δέκα φορές. Στο τέλος ήμασταν ξεθεωμένοι μα ο Αγγελόπουλος ευχαριστημένος, δίχως όμως να το δείχνει.

Η εικόνα που μου έχει μείνει αξεθώριαστη είναι το βλέμμα του, ένα βλέμμα σχολείο. Πως το μέλι χρειάζεται το χρόνο του. Ότι δίχως πίστη στο προσωπικό σου όραμα τίποτα δεν γίνεται. Η τέχνη σε θέλει με σκυμμένο το κεφάλι, γιατί χωρίς σκληρή δουλειά και δίχως ταπεινότητα, θα ΄ρθει ο χρόνος και θα τα κάνει όλα σκόνη. Θίασος περαστικών είμαστε και μόνο με την τέχνη μπορεί ο καθένας να κατακτήσει έστω μια ελάχιστη σκηνή αναπαράστασης απ΄ το ταξίδι στα προσωπικά του Κύθηρα.

Η θεμελιώδης πρόταση ή Η κρίσιμη προϋπόθεση ή...

του Δημήτρη Φατούρου Ομότιμου Καθηγητή Α.Π.Θ.

Με το έργο του και το λόγο του η παρουσία του Θόδωρου Αγγελόπουλου στο σημερινό κόσμο και όχι μόνο στον ελληνικό τόπο, έθεσε με δημιουργική ένταση, τη προτεραιότητα της στοχαστικής αναζήτησης, τη δύσκολη και επίπονη προϋπόθεση της ανθρώπινης παρουσίας. Χάρις σε αυτήν η ακολουθία των έργων του αποκαλύπτει και το υπόβαθρο της ιστορικής διαδρομής του ελληνικού τόπου.

Οι εικόνες, ο ήχος, οι χειρονομίες, το τοπίο της φύσης και του κτισμένου κόσμου, οι λέξεις, οι δράσεις και η προσωπική του στάση, πραγματοποιούν το θαύμα της διατύπωσης της στοχαστικής αναζήτησης.

Η απώλεια του Θόδωρου Αγγελόπουλου αφήνει τη πολύτιμη αποκάλυψη μετέωρη μέσα στις σημερινές παγκόσμιες πραγματικότητες.

Η πολιτική πραγματικότητα πόσο μπορεί να κατανοήσει τη θεμελιώδη πρόταση, τη στοχαστική διαδικασία;

«Κοιτάζει τον κόσμο με σιωπή... »

Κηδεύεται σήμερα, στις 4 μ.μ., από το Α' Νεκροταφείο

Συνεχίζονται οι ανακοινώσεις φορέων για τον αιφνίδιο και άδικο θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου. ΟΣύνδεσμος Φυλακισθέντων - Εξορισθέντων Αντιστασιακών τονίζει, μεταξύ άλλων, ότι «θα μείνει αξέχαστος για το πλούσιο πρωτοπόρο και εμπνευσμένο έργο του, που έβγαλε τον Ελληνικό Κινηματογράφο έξω από τα σύνορα της χώρας μας. Το έργο του θα τον κρατά ζωντανό ανάμεσά μας». Το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδοςσημειώνει ότι η Ελλάδα είναι φτωχότερη, «ο κόσμος σιωπηλός».

Ανακοίνωση εξέδωσε και ο Σύνδεσμος Ανεξάρτητων Παραγωγών Οπτικοακουστικών Εργων, ενώ, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Συντακτών, εκφράζοντας τη θλίψη της, θυμίζει ότι ο Αγγελόπουλος «ξεκίνησε τη διαδρομή του στο χώρο της Εβδομης Τέχνης ως δημοσιογράφος στις αρχές της δεκαετίας του '60, γράφοντας κινηματογραφική κριτική στην εφημερίδα "Δημοκρατική Αλλαγή"». «Ο πόνος για το χαμό του Θεόδωρου Αγγελόπουλου είναι τεράστιος», δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο Τούρκος σκηνοθέτης Φερζάν Οζπετέκ, ο οποίος ζει και εργάζεται στην Ιταλία.

Παράλληλα, συνεχίζεται η εκτενής αρθρογραφία στο διεθνή Τύπο, όπως στις γερμανικές εφημερίδες «Die Welt», «Berliner Morgenpost» και «Frankfurter Rundschau», που παραθέτει το σχόλιο του σπουδαίου Ιάπωνα σκηνοθέτη Ακίρα Κουροσάβα: «Μέσα από το φακό του, ο Αγγελόπουλος κοιτάζει τον κόσμο με σιωπή...».

Ριζοσπάστης, 27/1/2012

Θόδωρος Αγγελόπουλος: "Η άλλη θάλασσα" τον πήρε μακριά...

Τερζής Κ.

Η ΑΥΓΗ: 26/01/2012...«Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία, αλλά δεν μπορώ να κάνω το ταξίδι σας / Είμαι επισκέπτης / Το κάθε τι που αγγίζω με πονάει πραγματικά / κι έπειτα δεν μου ανήκει / Εγώ δεν έχω τίποτε δικό μου / είχα πει κάποτε με υπεροψία / Τώρα καταλαβαίνω πως το τίποτε είναι τίποτε / Ότι δεν έχω καν όνομα / Και πρέπει να γυρεύω ένα κάθε τόσο».
(Στίχοι του Θόδωρου Αγγελόπουλου, που γράφτηκαν το 1982, πριν από την ταινία του «Ταξίδι στα Κύθηρα»)
Η παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα θα έχει αύριο το απόγευμα στραμμένα τα βλέμματά της στην Αθήνα για τον τελευταίο αποχαιρετισμό στον Θόδωρο Αγγελόπουλο (4 μ.μ. στο Α'  Νεκροταφείο). Η Ελλάδα του Μνημονίου φτωχαίνει επικίνδυνα. Πριν από έναν χρόνο τέτοια εποχή τού είχα τηλεφωνήσει στο γραφείο του για μια δήλωση συμπαράστασης στους μετανάστες απεργούς πείνας της "Υπατίας". "Μα ακριβώς αυτό θα είναι το θέμα της επόμενης ταινίας μου, μπορείτε να το γράψετε αυτό" μου απάντησε λιγόλογα. "Θα σχολιάζω τη σημερινή κατάσταση της Ελλάδας με το έργο μου". Πάντα αυτό έκανε άλλωστε...
Γεννημένος τον Απρίλιο του 1935, λίγο πριν από τη δικτατορία Μεταξά, περίοδο που θα αποτυπώσει κινηματογραφικά στις "Μέρες του '36", θα δει τον πατέρα του να αιχμαλωτίζεται από τον ΕΛΑΣ τον Δεκέμβρη του '44, θα βρεθεί στο Παρίσι για σπουδές κινηματογράφου στις αρχές της δεκαετίας του '60 σφουγγαρίζοντας πατώματα, θα επιστρέψει στην Ελλάδα των Ιουλιανών για να τον ξυλοκοπήσει αναίτια ένας αστυνομικός στη μέση του δρόμου ("ήμουν απλός διαβάτης, όχι διαδηλωτής" θα επαναλάβει πολλές φορές από τότε, χωρίς να διεκδικεί δάφνες νεανικής εξέγερσης...).
Κάπως έτσι, μέσα στην παραζάλη αλλά και την έκρηξη βίας του ιστορικού χρόνου, διαμορφώθηκε η ιδεολογική - αισθητική συνείδηση του "πολίτη" στη δημοκρατία των εικόνων του κινηματογράφου, Θόδωρου Αγγελόπουλου. Κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα της Αριστεράς «Δημοκρατική Αλλαγή» πριν από το 1967, στο περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος» μέσα στη χούντα, οπότε ξεκινά ουσιαστικά το κινηματογραφικό του έργο, στα 1970, με μια ιστορία βγαλμένη από το αστυνομικό δελτίο, την "Αναπαράσταση".  Με τον «Θίασο» θα θριαμβεύσει το 1975 στο Φεστιβάλ των Καννών, παρά την αντίδραση του ελληνικού κράτους (η ταινία συγκαταλέγεται από τότε σταθερά στις 100 καλύτερες του παγκόσμιου κινηματογράφου). Θα ακολουθήσουν ο "κομβικός" για την κατανόηση του αγγελοπουλικού έργου «Μεγαλέξανδρος» (1980, Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία), το «Ταξίδι στα Κύθηρα» (1984), «Μελισσοκόμος» (1986), το «Τοπίο στην ομίχλη» (1988) (Αργυρό Λιοντάρι στη Βενετία), «Το μετέωρο βήμα του πελαργού» (1991), «Το βλέμμα του Οδυσσέα» (1995), «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» (1998, Χρυσός Φοίνικας στο Φεστιβάλ των Καννών), «Το λιβάδι που δακρύζει» (2003), «Η σκόνη του
(Μεγάλο αφιέρωμα στον Θόδωρο Αγγελόπουλο στην "Αυγή" της Κυριακής)

Πορεύτηκε μέσα στις εικόνες της Ιστορίας

Κρημνιώτη Π.

Η ΑΥΓΗ: 26/01/2012..

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν μεγάλη μορφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Είναι συγκλονιστικό, ιδίως όταν συνειδητοποιείς ότι μπορούσε να γυρίσει και άλλες ταινίες και να εμπλουτίσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό με τα έργα του. Είναι ακόμη πιο δύσκολο να μαθαίνεις ότι δεν πέθανε από φυσικά αίτια. Όταν ήμουν σπουδαστής, η ταινία του «Τοπίο στην ομίχλη» ήταν μία από εκείνες που διαμόρφωσαν τις προτιμήσεις μου και την ιδέα τού τι σημαίνει κινηματογραφία.

Μίκης Θεοδωράκης: Μεγάλη απώλεια Πολύ μεγάλη απώλεια για τον κινηματογράφο, την τέχνη και την Ελλάδα. Εμίρ Κουστουρίτσα: Με δίδαξε κινηματογράφο

Ελένη Καραΐνδρου: Ποιητής της εικόνας
Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος αποτελεί ένα τεράστιο κεφάλαιο στη ζωή μου, που κράτησε πολλά και πολύ δημιουργικά χρόνια. Ένα μεγάλο μεγάλο ταξίδί, με οκτώ σταθμούς για τις οκτώ ταινίες του που έγραψα τη μουσική. Μια συνάντηση για την οποία αισθάνομαι ευγνωμοσύνη γιατί ο Θόδωρος δεν είναι μόνο ένας σπουδαίος κινηματογραφιστής, είναι ένας ποιητής της εικόνας και ένας άνθρωπος που στοχάζεται με μοναδικό τρόπο πάνω στην ιστορία της Ελλάδας και των Βαλκανίων.
Ο Θόδωρος έφυγε αναπάντεχα αλλά παραμένει ζωντανός στις καρδιές μας και στη σκέψη μας μέσα από τα έργα του. Για μένα -και νομίζω και για όλο τον κόσμο- ο Θόδωρος είναι ένας από τους τελευταίους, αν όχι ο τελευταίος, μεγάλους δημιουργούς του κινηματογράφου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πολιτική του οξυδέρκεια και ο τρόπος, ο δικός του προσωπικός τρόπος, που διάβασε την ιστορία της εποχής μας έδωσε παγκοσμιότητα στα έργα του. Όπως κάθε γνήσιος ποιητής, βλέπει τα πράγματα με έναν προφητικό τρόπο και πιστεύω γι' αυτό ότι οι μελλοντικές γενιές θα τον αγαπήσουν ακόμα περισσότερο από την εποχή του.

Θόδωρος Αγγελόπουλος: Πορεύτηκε μέσα από τις εικόνες της Ιστορίας

Η ΑΥΓΗ: 26/01/2012

Παγκόσμια συγκίνηση για τον αναπάντεχο θάνατο του μεγάλου Έλληνα δημιουργού του κινηματογράφου, που φτωχαίνει τον τόπο, σε μια εποχή "ομίχλης". Ο αποχαιρετισμός από ανθρώπους της τέχνης και της πολιτικής, τα σχόλια του διεθνούς Τύπου. Δηλώσεις των Μίκη Θεοδωράκη, Εμίρ Κουστουρίτσα, Πέτρου Μάρκαρη, ΕλένηΚαραΐνδρου, Ρέας Γαλανάκη. Την Παρασκευή στις 4 μ.μ. η κηδεία του από το Α' Νεκροταφείο Αθηνών.

Την Παρασκευή στις 16.00 το ύστατο αντίο στον Θ. Αγγελόπουλο

[Γιάννης Ζουμπουλάκης, ΤΟ ΒΗΜΑ, 24,26/1/2012]. Στη μονάδα εντατικής θεραπείας του νοσοκομείου Metropolitan άφησε την τελευταία του πνοή o μεγάλος έλληνας σκηνοθέτης Θεόδωρος Αγγελόπουλος που τραυματίστηκε σε τροχαίο ατύχημα που συνέβη λίγο πριν τις 7 το απόγευμα της Τρίτης στον περιφερειακό δρόμο της Δραπετσώνας .Ο σκηνοθέτης υπέστη βαριές εγκεφαλικές κακώσεις και οι γιατροί προβληματίστηκαν για το αν θα έπρεπε να υποβληθεί ή όχι σε χειρουργείο. 

Σημειώνεται ότι στο ΕΚΑΒ, διεξάγεται ΕΔΕ ώστε να διευκρυνιστούν τα αίτια της καθυστέρησης του ασφενοφόρου, στο σημείο του ατυχήματος.

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες ο σκηνοθέτης βρισκόταν στο σημείο για γύρισμα ταινίας και τη στιγμή που διέσχιζε το οδόστρωμα παρασύρθηκε από ιδιωτική μοτοσικλέτα που οδηγούσε ειδικός φρουρός ο οποίος ήταν εκτός υπηρεσίας και τραυματίστηκε ελαφρά.

Την διερεύνηση των συνθηκών υπό τις οποίες συνέβη το δυστύχημα έχει αναλάβει η Τροχαία Κορυδαλλού στην οποία πρόκειται να δώσει κατάθεση ο ειδικός φρουρός. Οπως ανέφεραν αξιωματικοί της Τροχαίας το περιστατικό συνέβη σε μια απόσταση περίπου 30 μέτρων από την έξοδο του πρώτου τούνελ στο δρόμο με κατεύθυνση προς Κερατσίνι σε ένα επικίνδυνο, όπως το χαρακτηρίζουν σημείο, λόγω της συχνότητας των τροχαίων ατυχημάτων που γίνονται εκεί. Παράλληλα στο «μικροσκόπιο» θα μπουν οι εικόνες από κάμερα κλειστού κυκλώματος που βρίσκεται στο τούνελ και ενδεχομένως έχει καταγράψει την σκηνή του δυστυχήματος

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος κ. Παντελής Καψής με την αναγγελία του θανάτου του κορυφαίου έλληνα σκηνοθέτη δήλωσε: «Ολοι πενθούμε για τον μεγάλο Ελληνα που με το έργο του τίμησε την πατρίδα μας».

Στις 28 Ιανουαρίου η κηδεία του ποιητή των εικόνωνΑντίο στον μεγάλο σκηνοθέτη θα πουν συγγενείς, φίλοι και κοινό την Παρασκευή στις 16.00 από το Α' Νεκροταφείο Αθηνών. Η κηδεία θα τελεστεί δημοσία δαπάνη, κατόπιν απόφασης του κ. Παύλου Γερουλάνου. 
Παράκληση της οικογένειας του Θόδωρου Αγγελόπουλο αντί στεφάνων να γίνουν δωρεές στα παρακάτω ιδρύματα:

1.   Κέντρο Υποδοχής και Αλληλεγγύης Δήμου Αθηναίων  τηλ. 210 5246516

ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ                 (IBAN)   GR7701100640000006448000015


2. Το Χαμόγελο του Παιδιού    τηλ. 2103306140
 
ALPHA BANK                           (IBAN)     GR4601401440144002001000011                  (BIC) CRBAGRAA
 
ΕΘΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ                 (IBAN)      GR8101101160000011629607612                   (BIC) ETHNGRAA



«Ξεχάστε με στη θάλασσα» 

«Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία αλλά δεν μπορώ να κάνω το ταξίδι σας/ Είμαι επισκέπτης/ Το κάθε τι που αγγίζω με πονάει πραγματικά/ κι έπειτα δεν μου ανήκει/ Όλο και κάποιος βρίσκεται να πει "δικό μου είναι"/ Εγώ δεν έχω τίποτε δικό μου είχα πει κάποτε με υπεροψία/ Τώρα καταλαβαίνω πως το τίποτε είναι τίποτε/ Ότι δεν έχω καν όνομα/ Και πρέπει να γυρεύω ένα κάθε τόσο/ Δώστε μου ένα μέρος να κοιτάω/ Ξεχάστε με στη θάλασσα/ Σας εύχομαι υγεία και ευτυχία».

(ανέκδοτο ποίημα του Θόδωρου Αγγελόπουλου γραμμένο το 1982 λίγο πριν από την έναρξη συγγραφής του σεναρίου της ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα»)

Οταν ένας σκηνοθέτης όχι μόνον δεν διαβάζει αλλά ούτε καν μετρά πια τα βιβλία που γράφονται για αυτόν και το έργο του, τότε βρίσκεται στην κορυφή.

Οταν για λογαριασμό μιας ταινίας, έχει την δυνατότητα να κτίσει και μετά να γκρεμίσει ένα ολόκληρο χωριό _όπως έκανε με το «Λιβάδι που δακρύζει»_ τότε βρίσκεται στην κορυφή. Στην Γαλλία, για μια και μόνον ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, το «Ταξίδι στα Κύθηρα», έχει γραφεί 600 σελίδων (!) μελέτη για ντοκτορά η οποία στην συνέχεια εκδόθηκε στο εμπόριο.

Οι τίτλοι έναρξης της ταινίας του με τίτλο «Το λιβάδι που δακρύζει» 

Στην Ιαπωνία έγινε πάταγος όταν οι ταινίες του κυκλοφόρησαν σε ειδική έκδοση DVD η οποία εκτός των άλλων περιείχε απαγγελία -από τις τρεις κόρες του- ποιημάτων που έχει γράψει ο ίδιος. Στην βιβλιογραφία που τον αφορά θα βρούμε ακόμα και βιβλία στα κινέζικα (!) ενώ όποτε ανακοίνωνε έστω και μια ιδέα για ταινία, τότε η ταινία αυτομάτως γινόταν γεγονός στον παγκόσμιο κινηματογραφικό χάρτη πολλά χρόνια πριν την ολοκλήρωσή της όπως ακριβώς συνέβη με την τελευταία του δημιουργία «Η άλλη θάλασσα» που δυστυχώς θα μείνει ανολοκλήρωτη.

Αυτό είναι το σημείο όπου εδώ και χρόνια βρισκόταν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος που γεννήθηκε το 1936 στην Αθήνα και σπούδασε νομικά και κινηματογράφο στο Παρίσι. Αφού πέρασε από τον χώρο της κριτικής (εφημερίδα «Αλλαγή», περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος») ο σημαντικότερος σύγχρονος πρεσβευτής του ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό, είχε βραβευθεί με ό,τι σημαντικό υπάρχει στον χώρο του κινηματογράφου: Χρυσός Φοίνικας στο φεστιβάλ Κανών για το «Μια αιωνιότητα και μια ημέρα», μεγάλο βραβείο της επιτροπής για το «Βλέμμα του Οδυσσέα» στο ίδιο φεστιβάλ, Χρυσός Λέων για τον «Μεγαλέξανδρο» στο φεστιβάλ Βενετίας. Ο Αγγελόπουλος έφυγε αφήνοντας ένα τεράστιο κενό στον ελληνικό πολιτισμό. Τον πολιτισμό στον οποίο πίστευε, τον πολιτισμό για τον οποίο στεναχωριόταν τόσο πολύ και μέσα από την καρδιά του για την τωρινή κατάντια του.

«Ζούμε μια περίοδο που θα την ονόμαζα μοναδική, όχι με την καλή έννοια αλλά με την αρνητική της» είχε πει πέρσι, τέτοια εποχή στο Βήμα ο Αγγελόπουλος. «Έχω αρκετά χρόνια πίσω μου και τέτοιο πράγμα δεν το έχω ξαναζήσει. Ακόμα και στην περίοδο του Εμφυλίου, στην περίοδο της δικτατορίας ή και στην Κατοχή, ακόμα και τότε τα πράγματα είχαν μια δυναμική περίεργη, μια δυναμική υπόγεια, που δούλευε. Υπήρχε μια αντίσταση, υπήρχαν συγκρούσεις με ιδεολογικό περιεχόμενο, υπήρχε η αναζήτηση ενός καλύτερου κόσμου. Όταν είχαμε χούντα, πιστεύαμε ότι κάποια στιγμή θα τελειώσει και ότι τα πράγματα θα ανοίξουν. Πιστέψαμε σε αυτό που έμοιαζε ότι πάει να πάει να γίνει και ποτέ δεν έγινε».

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κατόρθωσε να φθάσει σε αυτό το σημείο εξουσίας και αναγνώρισης, καλλιεργώντας υπομονετικά αλλά και πεισματικά την μοναδική αισθητική και γλώσσα του μέσα από μια σειρά ταινιών που αποτυπώνουν την εικόνα και την Ιστορία της Ελλάδας του. Της Ελλάδας μας. Μιας Ελλάδας που υπάρχει δίπλα μας αλλά που χωρίς τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου ίσως να μην γνωρίζαμε ποτέ. Της Ελλάδας στην «Αναπαράσταση», της Ελλάδας στον «Θίασο», της Ελλάδας στις «Μέρες του '36», της Ελλάδας στον «Μεγαλέξανδρου», στον «Μελισσοκόμο» και στο «Βλέμμα του Οδυσσέα».

Οι σκηνές στο χιόνι από την ταινία «Ο θίασος»

«Είμαι ένας άνθρωπος που ανήκει σε μια γενιά που έχει περάσει από συγκεκριμένες ιστορικές περιόδους με όλες τις έννοιες και με την απήχηση του ιστορικού παρόντος της εκάστοτε εποχής πάνω στην καθημερινότητα» είχε πει στο Βήμα ο Θόδωρος Αγγελόπουλος. «Θεωρώ ότι δεν μπορείς να μένεις εκτός και αυτή είναι η ουσιώδης διαφορά της δικής μου γενιάς κινηματογραφιστών με την σημερινή».

Από την ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου «Αναπαράσταση»

Συνέντευξη του Θόδωρου Αγγελόπουλου στο ψηφιακό κανάλι της Δημόσιας Τηλεόρασης και στον δημοσιογράφο Δημήτρη Τρίκα με αφορμή την ταινία του «Η σκόνη του χρόνου» (2008)
Μέρος 1
Μέρος 2Μέρος 3

Αγγελόπουλος

[Δημήτρης Δανίκας, ΤΟ ΒΗΜΑ, 26/1/2012]. Μην ακούω ανοησίες. Η Τέχνη δεν είναι αστακομακαρονάδα. Ουδεμία σχέση ο Θόδωρος Αγγελόπουλος με τον Λευτέρη Λαζάρου. Και καμία σχέση ο «Θίασος» με την κουζίνα, τα πιάτα και την γαστρονομία. Τουτέστιν το προσωπικό μας γούστο είναι το μικρό, το δικό μας κρατούμενο. Το αντικειμενικό είναι το πρώτο, το μεγάλο και το αξεπέραστο κρατούμενο.

Αδιάφορο αν εσένα, εμένα και πολλών άλλων δεν αρέσουν οι αργοί ρυθμοί και τα μεγάλα πλάνα. Ανεξάρτητα αν καταλαβαίνουμε η δεν καταλαβαίνουμε. Εγώ ας πούμε ήμουν στουρνάρι στα Μαθηματικά και την Χημεία. Να τα πετάξω στα σκουπίδια; Βλακείες. Και που σαι, Εσένα το λέω που βαριέσαι στις ταινίες του Θόδωρου και που με ευκολία τις πετάς στον κάλαθο των αχρήστων. Σάμπως βρε ηλίθιε έχεις καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει στην χώρα; Σάμπως έχεις καταλάβει τα αίτια αυτής της χρεοκοπίας και της ελληνικής «κακοδαιμονίας»;

Τίποτα. Και επειδή λοιπόν καταβροχθίζεις τις εύπεπτες αμερικανιές , πα να πει ότι αυτές είναι ανώτερες από τον «Θίασο» και την «Αναπαράσταση» ; Που πάει να πει ότι σε τόση εκτίμηση έχεις τον κινηματογράφο που τον ταυτίζεις με το ποπ κορν! Τρίχες κατσαρές για τσατσάρες αφρικανικές. Το γεγονός είναι ένα. Διαπιστωμένο με κριτήρια εντελώς ψυχρά και αδιάψευστα.

Η Μελίνα ως μοναδική ελληνίδα star. Ο Μίκης Θεοδωράκης ως μεγιστοτεράστιος μουσικοσυνθέτης. Και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος αναγνωρισμένος, ακόμα και από τον Μάρτιν Σκορσέζε, ως κορυφαίος ευρωπαίος ποιητής των εικόνων. Αυτά τα τρία και μοναδικά δικά μας «εξαγώγιμα» ονόματα διασκέδασης και κουλτούρας. Αρέσει δεν αρέσει αυτή η αλήθεια. Εμείς εν Ελλάδι με το νιαου νιαου η γατούλα και την εθνική μας σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη. Ομως σε όλα τα πέρατα της Οικουμένης «Μελάινα, Μελάινα».

Που πάει να πει. Οτι ο Θόδωρος ο μόνος έλλην με Χρυσό Φοίνικα Καννών. Ο Μόνος με Felix καλύτερης ευρωπαικής ταινίας. Ο μόνος που οι ταινίες του αναλύθηκαν από πλήθος βιβλίων και μελετητών. Και ο μόνος που μια από τις ταινίες του, ο «Θίασος», κατέληξε σε λίστα Γιαπωνέζων Κριτικών μέσα στις καλύτερες εκατό από συστάσεως 7ης Τέχνης.

Αυτό που θέλω να πω είναι αυτονόητο και εντελώς λογικό. Ποτέ μην αναγάγεις το προσωπικό σου γούστο σε αντικειμενικό γεγονός. Και ποτέ μην ακολουθείς ένα και μοναδικό «χορό». Η Τέχνη, όπως οι διαφορετικές προσωπικότητες των ανθρώπων, μοιράζεται σε εκατομμύρια αντίδωρα. Ο καθείς με την προσωπική του έκφραση. Ο καθείς με την Αισθητική του. Αυτό συνιστά τον πολυδιάστατο αναγνώστη, ακροατή, θεατή και πολίτη. Αυτή ήταν η διακριτή κολοσσιαία διαφορά του Θόδωρου από εκατοντάδες καλούς τεχνίτες του συρμού. Η προσωπική του οπτική. Αυτή και η μαγκιά του. Ακλόνητος, συνεπέστατος, στον δικό του κόσμο αφοσιωμένος. Αυτό το μεγάλο δίδαγμα για όλους εμάς. Να ανακαλύψουμε την προσωπικότητά μας σημαίνει να δραπετεύσουμε από την ομοιομορφία, την μετριότητα και τον ασήμαντο μικρόκοσμό μας!

Θόδωρος Αγγελόπουλος: η μεγάλη κληρονομιά…

Ο Θ. Αγγελόπουλος υπήρξε μια φωτεινή παρουσία στο χώρο της τέχνης,  ένας δημιουργός με ευαισθησία, γνώση, διαύγεια και υψηλού βαθμού αισθητική, που εξερευνά, αναλύει και προεκτείνει, χωρίς μεγενθύσεις, την κοινωνική και πολιτική ζωή της πατρίδας μας, τις δράσεις και αντιδράσεις των ανθρώπων και ιστορικές διαδρομές στο χώρο και το χρόνο.

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν ο κινηματογραφικός καλλιτέχνης που κατάφερε να ξεπεράσει τα σύνορα της χώρας μας, κερδίζοντας το σεβασμό της απαιτητικής κινηματογραφικής παγκόσμιας κοινότητας. Τα δημιουργήματά του κουβαλούν περήφανα την ελληνική ψυχή.

Η εντυπωσιακή του φιλμογραφία μιλά από μόνη της, καθώς αποτελεί «πρωτοπορία» με την κυριολεκτική και ευρεία έννοια του όρου. Το πολυδιάστατο έργο του βρίσκεται σε μια διαρκή εξέλιξη. Το χαρακτηρίζει η μορφική ανησυχία και η θεματική αναζήτηση.

Μέσα από το φακό του ο Θ. Αγγελόπουλος κοίταζε τα πράγματα «εν σιωπή».  Το βλέμμα του οξύ και αμετακίνητο παρατηρούσε το τοπίο γύρω του, τα βουνά, τη θάλασσα, τον ουρανό. Παρατηρούσε την ιστορία και τον άνθρωπο και μέσα από αυτό το σταθερό βλέμμα του μας βοηθάει τελικά να δούμε από μια άλλη οπτική γωνία την πραγματικότητα, ανατρέποντας την εικόνα που μέχρι τώρα είχαμε.

Σαν μια πράξη γενικής αντίστασης, όριζε νέες αρχές για τον κόσμο, έναν κόσμο που εξυμνεί στα έργα του και την ίδια στιγμή μπορεί να τον αμφισβητεί. Ο ίδιος πίστευε ότι: «ο κινηματογράφος είναι η τελευταία σημαντική μορφή αντίστασης στον κόσμο, όπου ζούμε και χειροτερεύει…» και είναι επομένως το μέσο που μπορεί να βοηθήσει στην αναζήτηση και έλευση ενός νέου ουμανισμού, ενός νέου κόσμου.

Θεωρούσε ότι: «σε κοινωνίες, όπου υπάρχει απουσία ονείρου, οραματισμού, υπάρχει κρίση». Ο κινηματογράφος του Θ. Αγγελόπουλου επιδιώκει να φέρει το όνειρο ξανά στη ζωή των ανθρώπων, έχοντας ως αφετηρία την εσωτερική αλήθεια και την ειλικρίνεια. Προβάλλει την ανάγκη διαμόρφωσης μιας νέας πολιτικής, που θα οδηγήσει σε μια καινούρια μορφή επικοινωνίας μεταξύ των λαών.

Αν και περιορίζει τον προφορικό, φυσικό, λόγο σε ουσιώδεις λειτουργίες και δίνει προτεραιότητα στον εικονικό και ηχητικό λόγο, ο θεατής, που μπαίνει ως ενεργός παρατηρητής στην παραγωγή των δρωμένων, μετακινείται στο χώρο και το χρόνο, γίνεται δέκτης των μηνυμάτων του δημιουργού, και συμπορεύεται μαζί του στην αναζήτηση του προσωπικού οδηγητικού οράματος και στην αναγνώριση του μικρού-μεγάλου νέου κόσμου.

Ο Θ. Αγγελόπουλος πιστός στην αποστολή του, υπηρέτησε την τέχνη του κινηματογράφου με συνέπεια, ευθύνη και καθαρότητα, γεγονός που τον καθιστά πρότυπο για τους νέους καλλιτέχνες και γενικά για τους νέους που αποφάσισαν να αφιερώσουν τη ζωή τους στην πνευματική εργασία.

Το πάθος για την τέχνη του, που ο ίδιος την χαρακτηρίζει ως τρόπο αναπνοής, αποδεικνύει ότι το ταλέντο, χωρίς πνευματική και ψυχική υποδομή, δεν είναι παρά μια δεξιοτεχνία. Για έναν καλλιτέχνη, οι «γόρδιοι δεσμοί» δεν βρίσκονται έξω από τον ίδιο, αλλά στο βάθος της ψυχής του και είναι έσχατη πλάνη να μεταχειρίζεται δανεικά ξίφη για να τους κόψει. «Κανένας δεν μπορεί να χτίσει για λογαριασμό σου το γεφύρι απ’ όπου χρωστάς να περάσεις το ρεύμα της ζωής. Κανένας, εκτός από σένα τον ίδιο. Υπάρχουν, βέβαια, μονοπάτια άπειρα και γεφύρια και ημίθεοι πρόθυμοι να σε περάσουν… μα θα σου ζητήσουν πληρωμή τον ίδιο σου τον εαυτό».

Ο Θ. Αγγελόπουλος μέσα από την άσκηση της τέχνης του, άνοιξε μονοπάτια για να οδηγηθεί η σκέψη, για να προτείνει άλλες κατευθύνσεις, νέες αναζητήσεις, για να ερευνήσει τα όρια ανάμεσα στις ανθρώπινες σχέσεις, στον έρωτα, στην επικοινωνία, ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο.

Με βάση την κίνηση, το χώρο και το χρόνο αντανακλά την πραγματικότητα με συμβολικά στοιχεία, με μηνύματα, με αντιπαραθέσεις. Επαναφέρει αισθητικές αξίες του παρελθόντος, αποδεικνύοντας τη διαχρονικότητα της θαυματουργής ανθρώπινης διαίσθησης του μέτρου.

Μέσα από την τέχνη του μας μαθαίνει να αισθανόμαστε, να σκεφτόμαστε, να αναρωτιόμαστε, να αμφισβητούμε, καθώς αναδεικνύει αξίες και ιδανικά και καθώς προβάλλει τη ζωή, τον κόσμο, την ανθρώπινη δημιουργία, την ιστορία, τον πολιτισμό. Η εκφραστική του δύναμη γονιμοποιεί τη δημιουργική φαντασία και μας βοηθάει να εξωτερικεύσουμε σκέψεις και αισθήματα. Αλλά πάνω απ’ όλα, η τέχνη του Θ. Αγγελόπουλου αποβαίνει η κοινωνική συνείδηση κάθε εποχής.

Ο Θ. Αγγελόπουλος έχει εξασφαλίσει το έπαθλο του μεγάλου δημιουργού: το γόητρο στους σύγχρονους και τη φήμη στους μεταγενέστερους. Η απουσία του αποτελεί εθνική απώλεια και το έργο του μεγάλη κληρονομιά...

Ο κ. Χρήστος Β. Μασσαλάς είναι  π. Πρύτανης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

ΤΟ ΒΗΜΑ, 27/1/2012

ΣΤΙΣ 4 ΤΟ ΑΠΟΓΕΥΜΑ.... Σήμερα το τελευταίο αντίο στον Θόδωρο Αγγελόπουλο

Στις 4 το απόγευμα θα τελεστεί από το Α' Νεκροταφείο της Αθήνας η κηδεία του Θόδωρου Αγγελόπουλου, που έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα λίγο πριν τα μεσάνυχτα της Τρίτης.

Ο σκηνοθέτης τραυματίστηκε σοβαρά, όταν παρασύρθηκε από μοτοσικλέτα, κατά την διάρκεια γυρισμάτων της νέας του ταινίας «Η άλλη θάλασσα» στην περιοχή της Δραπετσώνας και κατέληξε λίγες ώρες αργότερα σε νοσοκομείο του Φαλήρου.

Μετά από απόφαση του υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού, Παύλου Γερουλάνου, η κηδεία θα τελεστεί δημοσία δαπάνη.

«Ο ποιητής που έγραφε με τις σιωπές»

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΩΛΕΙΑ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΥ

Θλίψη και συγκίνηση στον κόσμο της 7ης Τέχνης, εκτενείς αναφορές στον διεθνή Τύπο και βεβαίως τα συλλυπητήρια σύσσωμης της πολιτειακής και πολιτικής ηγεσίας προκάλεσε η είδηση του αδόκητου χαμού του Θεόδωρου Αγγελόπουλου.

Εκτενή αναφορά κάνει η ιταλική εφημερίδα «La Repubblica» σε ένα περιεκτικό και λίαν συγκινητικό άρθρο:

«Το ερχόμενο Φεστιβάλ του Βερολίνου (στις 9 Φεβρουαρίου) που συχνά τον είχε τιμήσει με τις ανώτατες τιμές, θα τον θυμηθεί σίγουρα… Θα είναι η ευκαιρία για τον κόσμο του Αγγελόπουλου, τον κόσμο του που δεν γνώριζε όρια…να τον θυμηθεί ως ένα μεγάλο δάσκαλο, ένα ποιητή που έγραφε με τις σιωπές και τις εικόνες και μπόρεσε να ενσαρκώσει την μνήμη της εποχής του»

Για μια «εμβληματική φιγούρα» του νέου ελληνικού κινηματογράφου κάνουν λόγο η Figaro και η Monde, επισημαίνοντας την βράβευση του Θ. Αγγελόπουλου με τον Χρυσό Φοίνικα, στις Κάννες, το 1998 για την ταινία «Μια αιωνιότητα και μια ημέρα».

Βιογραφικά στοιχεία και σημεία σταθμούς στην πορεία του έλληνα σκηνοθέτη παραθέτει η Parisien, σημειώνοντας: «Ενσάρκωνε το νέο κύμα του ελληνικού κινηματογράφου τις δεκαετίες του '70 και του '80 και επηρεάστηκε πολύ από τον γαλλικό κινηματογράφο της εποχής».

Στον θάνατο του Θ. Αγγελόπουλου αναφέρεται και η βρετανική εφημερίδα «The Guardian» κάνοντας λόγο για έναν «πολυβραβευμένο έλληνα δημιουργό, γνωστό για το αργό και ονειρικό του στυλ στην σκηνοθεσία».

Φωτεινό κομμάτι της πατρίδας μας», χαρακτηρίζει τον εκλιπόντα σκηνοθέτη, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας. Στη συλλυπητήρια δήλωσή του, επισημαίνει μεταξύ άλλων:

«Η ατμόσφαιρα των ταινιών του, οι συμβολισμοί και η ιστορικότητα της κινηματογραφικής του αφήγησης πήγαν πιο πέρα την 7η τέχνη και βοήθησαν τους νέους κινηματογραφιστές να βρουν τους δικούς τους δρόμους. Η ξαφνική του απώλεια συνέβη σε μια στιγμή που ο ίδιος ήταν εξαιρετικά δημιουργικός και η πατρίδα χρειαζόταν τη ματιά του,γι αυτό πιο οδυνηρή η απουσία του» καταλήγει χαρακτηριστικά η ανακοίνωση.

O πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος εκφράζει τη βαθύτατη θλίψη του για τον θάνατο του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του σκηνοθέτη που με την πρωτοπόρα ματιά του άνοιξε νέους δρόμους και αναδείχθηκε σε κορυφαία μορφή του παγκόσμιου κινηματογράφου. Στις ταινίες του, αποτύπωσε το δράμα της μετεμφυλιακής Ελλάδας και συνέβαλε στην βαθύτερη κατανόηση της σύγχρονης ιστορίας. Η χώρα σε μια δύσκολη στιγμή, χάνει έναν μεγάλο δημιουργό της. Το έργο που αφήνει ως παρακαταθήκη θα αποτελεί πάντα ένα πολύτιμο κεφάλαιο στην πολιτιστική μας ιστορία.

Ο πρόεδρος της Βουλής Φίλιππος Πετσάλνικος: «Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος υπήρξε πολίτης του κόσμου, ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς του ευρωπαϊκού και του παγκόσμιου κινηματογράφου και πρωτίστως πρεσβευτής του ελληνικού πολιτισμού. Το ελληνικό, ουμανιστικό σύμπαν του σπουδαίου αυτού κινηματογραφιστή υπέδειξε, μέσα από την γλώσσα των εικόνων, μια διαφορετική ανάγνωση της ελληνικότητας».

Ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Παπανδρέου: «Ένας μεγάλος δημιουργός, ένας μεγάλος Έλληνας, έφυγε από κοντά μας. Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, με το έργο του παρακολούθησε βήμα - βήμα και σε βάθος την ανθρώπινη πορεία και τη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Ανέδειξε την κοινωνική πραγματικότητα με μοναδικό τρόπο. Και μαζί, διαμόρφωσε νέα δεδομένα στον Ελληνικό κινηματογράφο, έθεσε νέους κανόνες, σήκωσε ψηλά το μέτρο των απαιτήσεών μας».

Ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Αντώνης Σαμαράς: "Η είδηση του απροσδόκητου θανάτου του Θόδωρου Αγγελόπουλου προκαλεί παγκόσμια θλίψη και συγκίνηση. Ο κόσμος της έβδομης τέχνης και του σύγχρονου κινηματογράφου έγινε φτωχότερος και έχασε ένα σπουδαίο δημιουργό. Μέσα από τις ταινίες του, ο κορυφαίος και πολυβραβευμένος διεθνής Έλληνας σκηνοθέτης ανήκει σε εκείνους που κράτησαν το όνομα της Πατρίδας μας ψηλά και μετέφεραν σε όλη την υφήλιο τον Πολιτισμό της.

Στις δύσκολες στιγμές που βιώνουμε, τέτοιες απώλειες κάνουν πιο πυκνή την "ομίχλη" που έχει πλημμυρίσει τη ζωή μας".

Η γγ της ΚΕ του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα: «Το έργο του έχει κατακτήσει μια σημαντική θέση στην ιστορία του ελληνικού και του παγκόσμιου κινηματογράφου».

Ο πρόεδρος της KO του ΣΥΡΙΖΑ: «Η τέχνη και ο πολιτισμός έχασαν μία μεγάλη μορφή. "Αν κάνω ένα βήμα, είμαι αλλού" λέει ένας χαρακτήρας του στο «Μετέωρο βήμα του πελαργού». Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος μπορεί να είναι πια αλλού, αλλά πήγε πολλά βήματα μπροστά τον πολιτισμό σε αυτή τη χώρα. Ο κινηματογράφος έχασε την ποιητική ματιά και την πραγματική αφήγηση».

Ο πρόεδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς, Φώτης Κουβέλης: «Ο τραγικός θάνατος του Θόδωρου Αγγελόπουλου, του μέγιστου σκηνοθέτη, του παγκόσμιου κινηματογραφιστή, του γνήσιου δημοκράτη, που περπάτησε συνεπής πάντα τους δρόμους της αριστεράς, μας γεμίζει θλίψη, οδύνη. Η Ελλάδα πενθεί».

Η πρόεδρος της Δημοκρατικής Συμμαχίας Ντόρα Μπακογιάννη: «Από χθες το βράδυ η Ελλάδα έγινε πιο φτωχή μετά τον ανεπάντεχο θάνατο του Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Ποιητής των κινηματογραφικών εικόνων και της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και κοινωνικής πραγματικότητας, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος υπήρξε χωρίς αμφιβολία, ο Έλληνας σκηνοθέτης με τη μεγαλύτερη διεθνή αποδοχή τα τελευταία τριάντα χρόνια, ενώ το έργο του αποτελεί αντικείμενο μελετών και αφιερωμάτων.

Από το Γραφείο Τύπου του ΛΑΟΣ: «Ο αδόκητος θάνατός του συγκλονίζει τον καλλιτεχνικό κόσμο και όχι μόνο».

Ο υπουργός εξωτερικών Σταύρος Δήμας: «Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος κατάφερε να αγγίξει και να εμπνεύσει τους συναδέλφους του και το φιλότεχνο κοινό ανά τον κόσμο. Η προσφορά του στον Πολιτισμό και την Τέχνη είναι τεράστια. Η Ελλάδα στερείται έναν λαμπρό εκπρόσωπο».

Η ελληνική κρίση ήταν το θέμα της τελευταίας του ταινίας
Η ελληνική κρίση είναι το θέμα που «απασχολούσε» τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στη νέα του ταινία «Η άλλη θάλασσα».

Σε συνέντευξη που έδωσε σε ιταλική εφημερίδα( 'Ιλ Μεσσαντζέρο) το καλοκαίρι του 2011 και ενώ προετοιμαζόταν για τα γυρίσματα της ταινίας «Η άλλη θάλασσα», έλεγε χαρακτηριστικά για την οικονομική κατάσταση και την κρίση στην Ελλάδα:

«Η κατάσταση που ζούμε είναι τρομερή. Όλα αυτά για τα οποία είχαμε παλέψει, δεν έγιναν πραγματικότητα. Η οικονομική και χρηματιστηριακή κρίση της χώρας μου με αφήνει άναυδο, δεν βλέπω διέξοδο. Έζησα τη ναζιστική εισβολή και τη δικτατορία των συνταγματαρχών, αλλά στο τέλος αυτής της κρίσης, δεν βλέπω φως. Ολοκληρώθηκε ένας αιώνας, γεμάτος ελπίδες και καταστροφικά συμβάντα και ίσως είναι σωστό να προβληματισθούμε».

« Η Ευρώπη», έλεγε στην ίδια συνέντευξη ο Θόδωρος Αγγελόπουλος, «ήταν ένα όνειρο που γκρεμίσθηκε πολύ γρήγορα. Δεν είμαστε μόνοι. Σε σοβαρή οικονομική δυσκολία βρίσκονται και η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία και ακόμα και σεις στην Ιταλία, δεν είστε και τόσο καλά. Ίσως τελικά χρεοκόπησε η Ευρώπη».

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ: Τραγικό τέλος για τον ποιητή του παγκόσμιου κινηματογράφου

ΕΘΝΟΣ, 25/1/2012

Οι ταινίες μου είναι τρόπος αναπνοής

Ο «Θίασος»

Ο ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΟΥ

Το πρώτο φιλμ που είδε σε ηλικία 11 χρόνων, η τέχνη ως «παιδικό όνειρο», τα αυτοβιογραφικά στοιχεία στα έργα του και η σχέση του με την πολιτική.

Ασυμβίβαστος στη σχέση του με την τέχνη, ασυμβίβαστος στη σχέση του με τους ανθρώπους, ο Θόδωρος Αγγελόπουλος έδινε αποκαλυπτικές συνεντεύξεις, ενώ πάντοτε, με σοβαρότητα και αιχμηρό ύφος, καυτηρίαζε τα πεπραγμένα της ελληνικής κοινωνίας και ερχόταν σε ευθεία αντιπαράθεση με ό,τι τον ενοχλούσε. Παρακάτω, έχουμε συλλέξει μερικές από τις πιο αποκαλυπτικές δηλώσεις του για ό,τι καθόρισε τη ζωή και το έργο του.

Για τη σχέση του με τον κινηματογράφο: «Γεννήθηκα το 1935. Το 1946, όταν είδα την πρώτη μου ταινία, ήμουνα 11 χρόνων. Θυμάμαι ότι ήτανε μια αμερικάνικη ταινία όπου κάποιος πέθαινε και φώναζε «δεν θέλω να πεθάνω!». Ηταν καταδικασμένος σε θάνατο και τον είχαν οδηγήσει στην ηλεκτρική καρέκλα. Εκανα μέρες να κοιμηθώ. Εκείνη η κραυγή ήτανε για μένα τραγική. Αυτή ήταν η πρώτη εντύπωση από την πρώτη ταινία που είδα. Μου έμειναν από τότε οι σκιές στον τοίχο, όλα αυτά που με επηρέασαν. Αργότερα άρχισα να γράφω διηγήματα, ποιήματα. Παρακολουθούσα συνέχεια σινεμά. Ιδιαίτερα όταν ήμουνα φοιτητής, παρατούσα τα πάντα και πήγαινα στον κινηματογράφο. Μερικοί κινηματογράφοι της εποχής δούλευαν από τις δέκα το πρωί. Πήγαινα από τις δέκα το πρωί μέχρι το βράδυ. Ετσι λοιπόν άρχισε η περιπέτεια του σινεμά, ώσπου ξαφνικά αποφασίζω, ενώ έπρεπε να τελειώσω τη Nομική -είχα φτάσει στο τέλος, μου απέμενε μόνο να πάρω το πτυχίο- να τελειώνω με το στρατιωτικό και να φύγω για τη Γαλλία. Αφού έκανα γαλλική φιλολογία και φιλμολογία στη Σορβόνη, μπήκα στη σχολή κινηματογράφου. Ο κινηματογράφος είναι τρόπος έκφρασης, έτσι όπως τουλάχιστον εγώ τον έχω βιώσει».

Για την τέχνη: «Δεν ξέρω αν μέσα σε όλους τους ενήλικες υπάρχει ένα παιδί. Δεν το ξέρω... μπορεί και ναι. Ξέρω όμως ότι μέσα σε όλους τους καλλιτέχνες υπάρχει ένα παιδί. Είναι μια «παιδική ασθένεια» το να ασχολείσαι με την τέχνη. Είναι ένα παιδικό όνειρο. Πρέπει να έχεις αρκετή αφέλεια για να ασχοληθείς. Είναι μια πάρα πολύ δύσκολη ιστορία και πάρα πολύ οδυνηρή κάποιες στιγμές».

Οι Μάνος Κατράκης και Ντόρα Βολανάκη στο «Ταξίδι στα Κύθηρα»

Για την «Αναπαράσταση»: «Και στην «Αναπαράσταση» ακόμη θα έβρισκε κανείς στοιχεία αυτοβιογραφίας. Είναι μια ταινία που πολύ λίγα πράγματα μπορεί να πει κανείς γι' αυτήν σε επίπεδο δηλώσεων. Θα ήθελα να «κυκλοφορήσει» και να εισπραχθεί χωρίς παρεμβάσεις. Είναι, επιπλέον, ένα ευαίσθητο θέμα. Ο,τι και να πει κανείς μπορεί να αποβεί εις βάρος του. Κινδυνεύει να δώσει στην ταινία μια ταυτότητα που δεν την έχει. Είναι μια ταινία πάνω στον θάνατο; Οχι. Είναι μια ταινία πάνω στον χρόνο, στο πέρασμα του χρόνου. Είναι ο μόνος, αόριστος, προσδιορισμός που μπορεί να δώσει κανείς. Αν κάποιος έπρεπε να ζήσει μία μέρα, τι θα έκανε; Αποδέχεται την ιδέα του θανάτου. Μόνο όταν δεχθεί κανείς τον δικό του θάνατο, ένα θάνατο όμως που να έχει νόημα, ρυθμό και ανάγκη, τότε μπορεί να ξαναδεί τη ζωή και να τη δει αλλιώς».

Η Νάντια Μουρούζη φροντίζει τον «Μελισσοκόμο» Μαρτσέλο Μαστρογιάνι

Για τις ταινίες του: «Ολες οι ταινίες είναι αυτοβιογραφικές. Υπάρχει πάντα μια εσωτερική και μια εξωτερική αυτοβιογραφία»... «Η ιστορία της οικογένειάς μου είναι ένα καλό δείγμα της ιστορίας της Ελλάδας από το '40 και μετά. Πάντα με απασχολεί η έννοια του πατέρα, όχι μόνο ως φυσικού προσώπου, αλλά και ως σημείου αναφοράς. Μπορεί να είναι ο Θεός ή μια ιδέα. Εχω καταγράψει τη ζωή μου στις ταινίες μου...».

Για την πολιτική και το σινεμά: «Παραμένω συναισθηματικά αριστερός, αν και δεν ξέρω πια τι θα σημαίνει Αριστερά. Κάποτε ήξερα ή νόμιζα πως το ήξερα. Παραμένω όμως μ' ένα συναισθηματικό δέσιμο, δεν μπορώ να το προσπεράσω, έχει χάσει όμως την πολιτική έννοια κι είναι πλέον μια ηθική έννοια. Σε κοινωνίες όπου υπάρχει απουσία ονείρου, οραματισμού, υπάρχει κρίση. Οσοι συνεχίζουμε να κάνουμε κινηματογράφο είναι, επειδή δεν μπορούμε να κάνουμε αλλιώς. Δεν είναι πια επάγγελμα αλλά τρόπος αναπνοής».

ΤΟ ΣΥΝΟΡΟ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ
«Αργά ή γρήγορα, επειδή μεγαλώνουμε, ερχόμαστε αντιμέτωποι με την ιδέα του θανάτου. Επειτα, μεγαλώνοντας πολλαπλασιάζονται οι θάνατοι, οι απώλειες των φίλων. Ημουν ανάμεσα σ' αυτούς που βρήκαν πεθαμένο το πρωί στο ξενοδοχείο τον Ζαν Μαρία Βολοντέ. Οταν στο ξενοδοχείο της Φλώρινας τον άγγιξα, η κρυάδα του θανάτου έγινε ταραχή. Εγινε ερώτημα για μένα και για την ανθρώπινη ύπαρξη. Το όριο, το τέλος ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, τα σύνορα ζωής και θανάτου. Τα όρια ανάμεσα στον έρωτα, στις ανθρώπινες σχέσεις, στην επικοινωνία. Αυτή η έννοια του ορίου, του τέλους, ανάμεσα στη ζωή και τον θάνατο, μπαίνει σαν θέμα των συνόρων με την ευρύτερη έννοια, όχι μόνο τη γεωγραφική αλλά και της ζωής και του θανάτου».

• ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ Η ΑΠΛΟΤΗΤΑ
«Να μιλήσω στην επόμενη ταινία μου πιο απλά. Αλλά η απλότητα είναι κατάκτηση, όχι επιλογή. Ο Σεφέρης έλεγε: "Θα 'θελα να μιλήσω πιο απλά, να μου δοθεί αυτή η χάρη"».

ΕΘΝΟΣ, 26/1/2012

«Δεν βάζω... τέλος

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος καθοδηγεί το συνεργείο του στα γυρίσματα της ταινίας το «Βλέμμα του Οδυσσέα»

«Συναισθηματικά αριστερός» και ερωτευμένος με την Tέχνη, ο σκηνοθέτης μέσα από τις δηλώσεις του στο «Εθνος».

«Αυτήν τη στιγμή έχω ανάγκη απ' αυτό που λέγεται αγρανάπαυση. Το χωράφι πρέπει να ξεκουραστεί προτού το σπείρουμε ξανά. Και ίσως για πρώτη φορά χρειάζομαι χρόνο να γεμίσω τις μπαταρίες μου. Δεν ξέρω πόσο θα κρατήσει. Θα ξεκουραστώ, λες, προκύπτει κάτι, μια ιδέα, αρχίζει και αρέσει, την ερωτεύεσαι, τη βιώνεις, τη συζητάς, την ταξιδεύεις και ξαφνικά βγαίνει μια ανάγκη».

Αυτά έλεγε στο «Εθνος» ο Θόδωρος Αγγελόπουλος το καλοκαίρι του 1998, λίγες εβδομάδες μετά τον θρίαμβο του «Μια αιωνιότητα και μια μέρα» στις Κάνες. «Αλλωστε», συνέχιζε, «τούτο δεν είναι παρά ένα ακόμα κεφάλαιο στο έργο μου. Είναι αυτό που θα λέγαμε «work in progress» (δουλειά σε εξέλιξη). Δεν βάζω ποτέ τη λέξη τέλος στις ταινίες μου. Υπάρχει μια κατάθεση συνεχής, σαν ένα κινηματογραφικό μυθιστόρημα που γράφεται με συνέχειες. Δανειζόμενος τον τίτλο του Προυστ θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μια «αναζήτηση του χαμένου χρόνου»».

Αν και έμελλε να περάσουν έξι χρόνια μέχρι την πραγμάτωση της επόμενης ταινίας του, η αγρανάπαυση δεν διήρκεσε για πολύ. Βαρύ το πρόγραμμα της σεναριογραφίας και των ετοιμασιών ενός έργου που θα διένυε την ευρωπαϊκή πολιτική ιστορία του 20ού αιώνα, μιας δημιουργίας ογκώδους που θα παρουσιαζόταν υπό τη μορφή τριλογίας.

Τον Ιανουάριο του 2004, μερικές μέρες πριν από το ταξίδι του πρώτου φιλμ του τριπτύχου «Το λιβάδι που δακρύζει» στο Φεστιβάλ Βερολίνου, ξανασυναντήσαμε τον σκηνοθέτη στο σπίτι του για μια εκτενή κουβέντα όπου με αφορμή τις παραμέτρους της ταινίας μάς «άνοιξε» τα πολιτικά του «χαρτιά»:

«Νομίζω ότι υπάρχει ένα τέλος των ιδεολογιών. Αυτή την έλλειψη την αισθάνεται η νέα γενιά. Η ιδεολογία δίνει ιστορική προοπτική και στην πολιτική και στη ζωή και στην τέχνη. Βεβαίως υπάρχουν κάποιοι που λένε ότι, ευτυχώς, τέλος, ήταν ένας ψευδής καθρέφτης. Εγώ δεν το πιστεύω. Και από την άλλη μεριά, ας μη μιλήσουμε με όρους που χρησιμοποιούν πολλοί, αλλά με πιο απλούς. Τι σημαίνει η κάθε πρόταση. Μια ιδεολογία παρασέρνει, εξυπακούεται ότι οδηγεί σε μια πίστη. Αυτό που πιστεύω ότι έχει χαθεί πια είναι η πίστη σε κάτι. Δηλαδή, πίστη στην πολική, στην ανθρώπινη αλληλεγγύη, σε αυτό που θα λέγαμε συλλογικό όνειρο.

Αυτά που το έχουν διαδεχθεί είναι αφενός μια απογοήτευση και ένα χαμήλωμα των φτερών, αφετέρου ένας κυνισμός οποιουδήποτε τύπου. Το βλέπετε ακόμα και στην καθημερινή φρασεολογία ή διαπραγμάτευση σε όλα τα επίπεδα.

Και αυτά τα οποία βγαίνουν κάθε τόσο εδώ κι εκεί στις εφημερίδες, δεν είναι τίποτε άλλο παρά κάποιες φούσκες που σκάνε για να αποκαλύψουν πως όντως τα πράγματα έχουν πέσει πολύ χαμηλά». Τονίζοντας πως παραμένει, τουλάχιστον συναισθηματικά, αριστερός, δήλωνε παρά ταύτα την ανάγκη μιας επανίδρυσης της Αριστεράς και ανανέωσης του πολιτικού λόγου. «Οχι ότι δεν καλύπτονται οι ανάγκες της νέας γενιάς. Αν, όμως, κάποτε το φοιτητικό κίνημα ήταν πρωτοπόρο σε πολλά από τα πράγματα που συνέβαιναν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και παντού, τώρα υπάρχει αποχή αυτού του κινήματος, το οποίο φαντάζει αγλωσσικό.

Δεν έχει τη δυνατότητα παρέμβασης μέσα στην κοινωνία, όπως είχε παλαιότερα, και αυτό είναι ουσιαστικό. Κάποτε έκανε δυνατή παρέμβαση μέσα στην κοινωνία και επηρέαζε τις εξελίξεις, Αυτή τη στιγμή, όχι».

Ανάλογη αδυναμία παρεμβατικού λόγου έβλεπε, όμως, και σε όσους γράφουν για σινεμά, ως πρώην κριτικός κινηματογράφου ο ίδιος στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή» και στο ιστορικό περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος». Στη συνέντευξη που μας είχε δώσει το 1998, υπογράμμιζε:

«Υπάρχει μια ανάγκη και μια προσπάθεια και από τους δημοσιογράφους της νέας γενιάς, που μπήκαν στην κριτική τώρα, και από τους νέους ανθρώπους που κάνουν σινεμά, να γίνει ένα σινεμά που να είναι πιο προσιτό, πιο γρήγορο -που να πηγαίνει στο κοινό. Δεν ξέρω αν θα πετύχει. Το δυστύχημα, πάντως, είναι ότι η κριτική έχει πια χάσει τη γλώσσα της και έχει πλέον γίνει μια επιφανειακή ιστορία. Ισως, πάλι, να γίνεται παντού έτσι». ΕΘΝΟΣ, 26/1/2012

ΕΜΙΡ ΚΟΥΣΤΟΥΡΙΤΣΑ Μεγάλη μορφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού

ΕΜΙΡ ΚΟΥΣΤΟΥΡΙΤΣΑ

Υπήρξαν «αντίπαλοι» το 1995 στο Φεστιβάλ των Κανών, όταν ο Εμίρ Κουστουρίτσα πήρε τον Χρυσό Φοίνικα για το «Underground» και ο Θόδωρος Αγγελόπουλος περιορίστηκε στο Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής για το «Βλέμμα του Οδυσσέα». Στο άκουσμα του ξαφνικού χαμού του δεύτερου, ο Σέρβος σκηνοθέτης δήλωσε πως ο Θόδωρος Αγγελόπουλος ήταν «μεγάλη μορφή του ευρωπαϊκού πολιτισμού». «Είναι συγκλονιστικό, ιδίως, όταν συνειδητοποιείς ότι μπορούσε να γυρίσει κι άλλες ταινίες και να εμπλουτίσει τον ευρωπαϊκό πολιτισμό με τα έργα του» ανέφερε χαρακτηριστικά. «Είναι ακόμη πιο δύσκολο να μαθαίνεις ότι δεν πέθανε από φυσικά αίτια» πρόσθεσε.

Για τον Κουστουρίτσα, οι ταινίες του Αγγελόπουλου αποτέλεσαν στα νιάτα του πηγή έμπνευσης. «Οταν ήμουν σπουδαστής, η ταινία του «Τοπίο στην ομίχλη» ήταν μία από εκείνες που διαμόρφωσαν τις προτιμήσεις μου και την ιδέα τού τι σημαίνει κινηματογραφία» τόνισε.

Ιρέν Ζακόμπ: («Η σκόνη του χρόνου»)
«Είναι μια πρόκληση να δουλεύεις με έναν σκηνοθέτη τέτοιου μεγέθους. Γιατί αισθάνεσαι πραγματικά ότι μπορείς να βουτήξεις μέσα σε μια πολύ προσωπική περιπέτεια. Οταν πήρα το σενάριο του Αγγελόπουλου, σκέφτηκα ότι θα ήταν ωραίο να δουλέψω μαζί του. Ηθελα να γίνω μέρος της δημιουργικής του διαδικασίας. Η δουλειά μαζί του ήταν πολύ ιδιαίτερη, δεν μπορώ να τη συγκρίνω με άλλες».

Ιρέν Ζακόμπ - Γουίλεμ Νταφόε

Γουίλεμ Νταφόε: («Η σκόνη του χρόνου»)
«Hθελα να γίνω πλάσμα του Τεό. Είναι πασίγνωστος για τα πλάνα-σεκάνς του, είναι επίσης πολύ ακριβής σε αυτό που κάνει. Εσύ γίνεσαι ένα απειροελάχιστο κομμάτι του κόσμου του, πρέπει να μπεις σε αυτόν. Με εμπιστεύτηκε πολύ γρήγορα κι εγώ αμέσως χαλάρωσα και αφέθηκα».

Μπρούνο Γκαντς

Μπρούνο Γκαντς: («Η αιωνιότητα και μία μέρα», «Η σκόνη του χρόνου»)
«Στον Θόδωρο Αγγελόπουλο αναγνώρισα έναν μεγάλο καλλιτέχνη. Είχα ακούσει γι' αυτόν, είχα παρακολουθήσει τις ταινίες του, αλλά καθώς δεν είχαμε ποτέ συναντηθεί, δεν μπορούσα να φανταστώ ούτε το μέγεθος της ευαισθησίας του ούτε τον βαθμό της ευφυΐας του».

Χάρβεϊ Καϊτέλ: («Το βλέμμα του Οδυσσέα»)

Χάρβεϊ Καϊτέλ: («Το βλέμμα του Οδυσσέα»)
«Τον αγαπώ πολύ τον Αγγελόπουλο, είναι από τους πιο ξεχωριστούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει στη ζωή μου και οι εμπειρίες που μοιραστήκαμε είναι από τις πιο συγκλονιστικές, αλλά και από τις πιο επώδυνες. Στο τέλος όμως τα πάντα μαζί του αποκτούσαν θεϊκή διάσταση. Με έκανε να νιώσω τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος...

Μαστρογιάνι («Ο μελισσοκόμος», «Το μετέωρο βήμα του πελαργού»)

Μισέλ Πικολί: («Η σκόνη του χρόνου»)
«Είναι πολύ δύσκολος...Υπάρχει όμως ένας ηθοποιός που τον λάτρευε. Ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο οποίος μου είπε κάποτε: «Μόνο με έναν σκηνοθέτη θέλω να γυρίζω ταινίες, τον Αγγελόπουλο, είναι εξαιρετικός».

Γ. Νταλάρας

Μαστρογιάνι: («Ο μελισσοκόμος», «Το μετέωρο βήμα του πελαργού»)
Ο Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο σπουδαίος Ιταλός ηθοποιός του Φεντερίκο Φελίνι, δραπέτευε συχνά από τον τόπο του για να γνωρίσει καινούργιους. Αναζητώντας το διαφορετικό, συνάντησε και την Ελλάδα του Θόδωρου Αγγελόπουλου, μέσα από τον «Μελισσοκόμο» και «Το μετέωρο βήμα του πελαργού».

Γ. Νταλάρας: Τραγικό και άδικο
Είναι μια τεράστια απώλεια για τη χώρα και τον πολιτισμό μας. Είναι μια άτυχη και κακή στιγμή για τον ελληνικό κινηματογράφο. Είναι τραγικός και άδικος ο τρόπος με τον οποίο έφυγε ένας ξεχωριστός Ελληνας.

ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΑΠΑΛΙΟΣ «Εφυγε ο πατριάρχης του ποιοτικού σινεμά»

Ο Γιώργος Παπαλιός, πρόεδρος σήμερα του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου και παραγωγός του Θόδωρου Αγγελόπουλου κατά τα πρώτα βήματά του, μίλησε στο «Εθνος» για τη συνεργασία του με τον δημιουργό.

«Με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο γνωριστήκαμε το '70. Για διάφορους λόγους κάπου χαθήκαμε. Εκείνος ξεκίνησε την "Αναπαράσταση" μόνος του, εγώ έφυγα ένα ταξίδι. Οταν γύρισα, κάναμε μαζί τις "Μέρες του '36" και μετά τον "Θίασο". Τον "Θίασο" τον ξεκινήσαμε λίγο μετά τη δικτατορία του Ιωαννίδη. Στις αρχές του '74. Ηταν μια ταινία που νομίζαμε ότι δεν θα παιχτεί ποτέ στην Ελλάδα, σκοπεύαμε να τη βγάλουμε έξω. Η εποχή που ξεκινήσαμε μας έχει σημαδέψει όλους. Ο κινηματογράφος τότε ήταν κάτι άλλο.

Ηταν μια αντίδραση για το καθεστώς που υπήρχε, ειδικά για τον Θόδωρο, ο οποίος είχε ταλαιπωρηθεί πολύ. Ηταν μια φοβερή εμπειρία. Η κάθε μέρα στα γυρίσματα ήταν μια ανάμνηση. Η κάθε σκηνή, η κάθε στιγμή. Αν ο θάνατός του σηματοδοτεί ένα τέλος εποχής, είναι δύσκολο να το πω. Ο ίδιος ήταν μέρος της γενιάς που όρισε τον νέο ελληνικό κινηματογράφο και ήταν αυτός που τον έκανε παγκόσμιο, μετά τη δικτατορία. Αν η εποχή εκείνη τελειώνει με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, δεν το ξέρω. Γιατί, αν το πούμε αυτό, θα είναι σαν να λέμε ότι ο Παντελής Βούλγαρης και όλοι οι υπόλοιποι έχουν ολοκληρώσει την πορεία τους. Δεν είναι έτσι. "Εφυγε" όμως ο πατριάρχης του ποιοτικού κινηματογράφου. Ο Θόδωρος δεν έκανε ποτέ τηλεόραση, δεν έκανε ποτέ εμπορικό σινεμά. Ζούσε γι' αυτό που έκανε. Το μόνο που μπορεί να πει κανείς είναι ότι, αν κι έφυγε πολύ νωρίς, έφυγε κάνοντας αυτό που αγαπούσε».