VIVE LA COMMUNE! 140 χρόνια από την Παρισινή Κομμούνα...

Σε ό,τι αφορά τις κινηματογραφικές παραγωγές, με χρονολογία του έτους που διανύουμε, τη βδομάδα αυτή βγαίνει μία και μοναδική. Πρεμιέρα σήμερα για το τέταρτο επεισόδιο του blockbuster «Πειρατές της Καραϊβικής σε άγνωστα νερά» ο τίτλος. Αυτή η εμπορικότατη ταινία, το τρανταχτό χολιγουντιανό sequel, το πέραν το δέον διαφημισμένο και διαφημιζόμενο αφήνεται να διαβαίνει ανενόχλητο για να αλώσει την πλειοψηφία των αιθουσών και να κατακτήσει το boxoffice σαν απόλυτο εισπρακτικό σουξέ! 

Στον αντίποδα του καθεστώτος της στερεότυπης χολιγουντιανής ψυχαγωγίας μια ασπρόμαυρη βωβή σοβιετική ταινία του 1929, που, πρακτικά, σήμερα κάνει πρεμιέρα στο ευρύ ελληνικό, κινηματογραφόφιλο κοινό για την ηρωική εξέγερση των εργατών του Παρισιού και την πρώτη στην ιστορία προλεταριακή επανάσταση. Φυσιολογικά εγείρεται το ερώτημα: πώς είναι δυνατόν ένα τέτοιο «παλιό» φιλμ να είναι ανταγωνίσιμο ενός τέτοιου «καινούργιου» και χολιγουντιανά λαμπερού; 

Το σημαντικό με την επιστροφή στις αίθουσες παλαιών, κλασικών αριστουργημάτων δεν αναλώνεται απλά σε μουσειακού τύπου ενδιαφέρον και σε στείρα, μη χρησιμοποιήσιμη πληροφόρηση. Αποτελεί πηγή αυθεντικής γνώσης και υψηλής αισθητικής. Πρόκειται για κινηματογράφο διαμεσολαβημένο από την τεχνική και όχι το αντίθετο και είναι χρήσιμος τόσο στους θεατές όσο και - ακόμα περισσότερο - στους νέους κινηματογραφιστές. Συνιστά μέτρο ώστε να μπορέσει κανείς να ζυγιάσει την ποιότητα της τέχνης ενός σύγχρονου βιομηχανικού, κινηματογράφου προϊόντος που σπάνια έχει κάτι να πει, παρά επιδεικνύει φρου- φρου, αρώματα και τεχνολογία του κομπιούτερ.

Ο σοβιετικός επαναστατικός κινηματογράφος αποτελεί κύριο αγκωνάρι για την τέχνη του σινεμά, συνιστά ένα πολύ ιδιαίτερο κεφάλαιο που οι νέοι σε ηλικία κινηματογραφόφιλοι θα πρέπει να δουν και να μελετήσουν.

Επίσης, στην Ταινιοθήκη θα λάβει χώρα αφιέρωμα στον κινηματογράφο του Λουξεμβούργου το τετραήμερο 19-22 Μαΐου, με προβολή 7 μεγάλου και 8 μικρού μήκους ταινιών. Επίσης, στους χώρους της Ταινιοθήκης θα πραγματοποιηθεί, από τις 19 έως τις 25 Μαΐου, αφιέρωμα στο δημιουργό Κώστα Σφήκα με αφορμή την συμπλήρωση δύο χρόνων από το θάνατό του που θα περιλαμβάνει προβολή του συνόλου του έργου του δημιουργού.

Και τέλος ο κινηματογράφος ΑΣΤΥ και η AMA FILMS πραγματοποιούν ένα ακόμα ετήσιο Ταινιόραμα, από τις 19 Μαΐου έως τις 13 Ιουλίου 2011, που φέτος αφιερώνεται στο σημαντικό άνθρωπο του κινηματογράφου Γιάννη Μπακογιαννόπουλο. Θα προβληθούν σε 8 εβδομάδες, 168 συνολικά ταινίες του παλιού και σύγχρονου σινεμά, ήτοι 3 διαφορετικά φιλμ κάθε μέρα, με ένα μόνο εισιτήριο! Πληροφορίες στο τηλέφωνο 210/32 21 925.

ΚΡΙΤΙΚΗ:
Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Πέμπτη 19 Μάη 2011

 

ΓΚΡΙΓΚΟΡΙ ΚΟΖΙΝΤΣΕΦ - ΛΕΟΝΙΝΤ ΤΡΑΟΥΜΠΕΡΓΚ

Η Νέα Βαβυλώνα

Η ταινία αντικατοπτρίζει την εποχή μέσα στην οποία αυτή δημιουργείται. Την εποχή των μεγάλων κοσμοϊστορικών ανακατατάξεων με τα χρόνια που ακολούθησαν την επανάσταση των μπολσεβίκων στη Σοβιετική Ενωση να σηματοδοτούν για την τέχνη, ιδιαίτερα την τέχνη του κινηματογράφου, ύψιστη περίοδο γόνιμων πειραματισμών. Η ταινία, με θέμα την Παρισινή Κομμούνα, έχει περάσει τη γέφυρα από το παλιό προς το καινούριο, βρίσκεται στην όχθη της πρωτοπορίας και στο επαναστατικό περιεχόμενο δίνει ξεκάθαρα επαναστατική μορφή, με προεξέχουσες τις αρχές του νεαρού, επαναστατικού ιδεολογικού μοντάζ. Οι δημιουργοί της ταινίας, το δίδυμο Γκριγκόρι Κόζιντσεφ (1905-1973) και Λεονίντ Τράουμπεργκ (1902-1990) ίδρυσαν ήδη το 1921 την Φάμπρικα του Εκκεντρικού Ηθοποιού (FEX) μαζί με τον Σεργκέι Γιούτκεβιτς και γύρισαν μαζί πλήθος πειραματικών ταινιών μικρού μήκους, προτού, το 1926, φθάσουν σε μια άκρως επιτυχημένη εξπρεσιονιστική κινηματογραφική βερσιόν του θεατρικού «Το Παλτό» του Νικολάι Γκόγκολ. Με εξπρεσιονιστικές νότες - πέρα από άλλα μορφικά στοιχεία - μπόλιασαν και το απόλυτο αριστούργημά τους, την πανάκριβη παραγωγή «Νέα Βαβυλώνα» που γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στα στούντιο Sovkino του Λένινγκραντ και κυκλοφόρησε το 1929. Ο Γκέοργκ Λούκατς, είχε χαρακτηρίσει τον γερμανικό εξπρεσιονισμό των αρχών της δεκαετίας του '20 ως «έκφραση της μικροαστικής σύγχυσης, μπλεγμένη στους μηχανισμούς του καπιταλισμού». Και οι δημιουργοί της «Νέας Βαβυλώνας» αποδεικνύουν πανηγυρικά την ηγεμονία του περιεχομένου επί του εργαλείου της (μη αυθύπαρκτης) φόρμας.

Στιλιζαρισμένος τρόπος γραφής με καλαίσθητες επιφάνειες που διάγουν σε αρμονία με τη θεματική της, η ταινία για την άνοδο και την πτώση της ηρωικής Παρισινής Κομμούνας την άνοιξη του 1871. Κεντρικός χώρος της ιστορίας, το πολυτελές παρισινό μεγάλο κατάστημα «Νέα Βαβυλώνα» εκεί που η ηρωίδα Λουίζ εργάζεται σαν πωλήτρια, στο ναό της φρενήρους καπιταλιστικής, βιομηχανοποιημένης παραγωγής που συμβολικά δείχνεται με το ξεπούλημα και το επίμονο στροβίλισμα ανοιχτών ομπρελών. Μέσα από το βλέμμα της Λουίζ - που είναι ο σύνδεσμος, ανάμεσα στους φτωχούς της εργατικής τάξης απ' όπου προέρχεται και με τους οποίους ζει και στους πλούσιους που ανάμεσά τους δουλεύει και είναι υποχρεωμένη να υπηρετεί - βλέπουμε τις αντικρουόμενες τάξεις της γαλλικής κοινωνίας. Η κορύφωση του φιλμ διαμορφώνεται μέσα από τις αντιμαχόμενες τάσεις για τη γερμανική προέλαση στο Παρίσι - από τη μια οι διαπραγματεύσεις των πλουσίων για παράδοση της πόλης και από την άλλη οι πατριώτες, οι φτωχοί να θέλουν να θυσιάσουν τον εαυτό τους για την πόλη τους και τις εστίες τους. Οταν οι προλετάριοι υπερασπιστές της πόλης παίρνουν την εξουσία και τη διακυβέρνηση στα χέρια τους, η ηρωική τραγωδία της Παρισινής Κομμούνας φέρνει την ταινία μπροστά σε ρητορικά συμπεράσματα. Με φόντο τον τραγικό αγώνα των Παριζιάνων προλετάριων, η Λουίζ προσπαθεί να πείσει τον εραστή της Ζαν, έναν στρατιώτη με καταβολές φτωχού αγρότη, ότι η ταξική του θέση είναι στα οδοφράγματα και όχι στο πλευρό των αστών που μετέφεραν το στρατό στις Βερσαλλίες. Προσπαθεί να αποδείξει στον εξαθλιωμένο στρατιώτη, ότι τα ιδανικά της είναι πιο έγκυρα από την δική του πίστη, την πίστη του χωρικού στην εξουσία! Ο ρόλος της Λουίζ δεν αναδύεται από τις λογοτεχνικές σελίδες της εποχής. Διαμορφώθηκε επί τούτου ώστε να συνιστά απόσταγμα μιας ολόκληρης εποχής. Πρόκειται για αποτέλεσμα σύνθεσης, για την εικόνα μιας κομμουνίστριας της εποχής της παρισινής κομμούνας. Οι δημιουργοί της ταινίας, στην προσπάθειά τους να συνθέσουν αυτό το πορτρέτο, έπρεπε να γνωρίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα για την ιστορία και τα γεγονότα της Κομμούνας, έπρεπε να μεταφερθούν στο Παρίσι, να «αγγίξουν» τον χώρο και να μυρίσουν το άρωμά του. «Οσο δουλεύαμε με την "Νέα Βαβυλώνα" ο Εμίλ Ζολά μας έδωσε τα περισσότερα. Ολοι μας διαβάσαμε όλα του τα έργα» ανέφεραν οι Κόζιντσεφ-Τράουμπεργκ μετά το ταξίδι που αποδείχθηκε καθοριστικό.

Η «Νέα Βαβυλώνα» είναι μια ταινία αντι-ιστορικής λογικής, δεν αναπαριστά τα αμιγώς ιστορικά γεγονότα των 72 ημερών της Κομμούνας, τα οποία παραμένουν εκτός κάδρου και μνημονεύονται μέσα από ελλειπτικές αναφορές. Η ταινία είναι ένας κατασκευασμένος μύθος πάνω στο χαρακτήρα αυτών των ιστορικών γεγονότων. Το πιστοποιεί η στατική κάμερα, τα κοντινά πλάνα που απεικονίζουν το χαρακτήρα της λαϊκής εξέγερσης. «Στην Κομμούνα και στην ταινία έρχονται σε σύγκρουση μέχρι θανάτου δύο τάξεις: οι αστοί και οι προλετάριοι. Για να γίνει νοητή η αγριότητα αυτής της σύγκρουσης, οι σκηνοθέτες καταφεύγουν σε έναν απόλυτο μανιχαϊσμό που δεν θα τον πετύχαιναν αν χρησιμοποιούσαν χαρακτήρες αντί για τύπους. Και μανιχαϊσμός σημαίνει πως τα πράγματα είναι σαφώς χωρισμένα: από την μια οι προλετάριοι κι απ' την άλλη οι αστοί χωρίς καμιά ενδιάμεση "στρωματική" διαβάθμιση» έγραφε ο αναντικατάστατος Βασίλης Ραφαηλίδης το 1979.Η «Νέα Βαβυλώνα», σωστό μείγμα ζεστασιάς και καρικατούρας, με άψογη φωτογραφία στούντιο του οπερατέρ Μοσκβίν και εμπνευσμένη μουσική του νεαρού τότε συνθέτη Σοστακόβιτς, συνιστά συνεπή κορύφωση των βωβών φιλμ των Κόζιντσεφ - Τράουμπεργκ και εκφράζει το πνεύμα του επαναστατικού κινηματογράφου τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενό της. Με την Λουίζ, σύμβολο της εργατικής τάξης, στο ρόλο του κεντρικού ήρωα μέσω της οποίας οι δημιουργοί αποτίουν φόρο τιμής στο γυναικείο φύλο για τον ενεργό, πρωταγωνιστικό του ρόλο στην Παρισινή Κομμούνα ...
Παίζουν: Νταβίντ Γκούντμαν, Γιελένα Κουζμίνα, Αντρέι Κοστρίκιν, κ.α.
Παραγωγή: Σοβιετική Ενωση (1929).

ΤΕΡΙ ΤΖΟΟΥΝΣ

Το νόημα της ζωής 

Το κύκνειο κινηματογραφικό άσμα των Monty Pythons, σαν ομάδα, από το 1983. Παρότι στην εποχή της θεωρήθηκε ως απόσταγμα της κινηματογραφικής τους, από κοινού, παραγωγής, οι τρεις δεκαετίες που πέρασαν από πάνω της, σκούριασαν τις κλειδώσεις της, κάνοντάς την να φαντάζει κατά τι παρωχημένη και βαρετά μπανάλ σε σημεία, ώστε με δυσχέρεια να ψαρεύει το γέλιο του σημερινού θεατή.

Ταινία που σφύζει από φλεγματικό, μαύρο χιούμορ, κωμωδία που με σουρεαλιστικό τρόπο παρωδεί τους ασφυκτικούς θεσμούς του πολιτισμένου κόσμου, με σπονδυλωτή δομή, με σειρά κωμικά σατιρικών ενοτήτων / κεφαλαίων που καλύπτουν όλα τα στάδια της ζωής ενός ανθρώπου από τη γέννηση ως το θάνατό του. Εξι χρυσόψαρα μέσα σε ένα ενυδρείο με τις μορφές των μελών της ομάδας σχολιάζουν τα βαθιά νοήματα της ζωής, την εκκλησία που επέδρασε τόσο στη γεννητικότητα των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων, το σχολείο σε ρόλο θεματοφύλακα της ηθικής, τη σύγχρονη εργασία δουλεία στις πολυεθνικές, το σύστημα υγείας, την απληστία των πλουσίων και το φόβο μπροστά στον ερχομό του θανάτου.

Παίζουν: Τζον Κλιζ, Γκράχαμ Τσάπμαν, Ερικ Ιντλ, Τέρι Τζίλιαμ, Τέρι Τζόουνς, Μάικλ Πάλιν, κ.ά.
Παραγωγή: Μ. Βρετανία (1983).

ΡΟΜΠ ΜΑΡΣΑΛ

Πειρατές της Καραϊβικής σε άγνωστα νερά 

©Disney Enterprises, Inc. All

Πριν οχτώ χρόνια ξεκίνησε η περιπέτεια των «Πειρατών της Καραϊβικής» με το επεισόδιο «Η κατάρα του Μαύρου Μαργαριταριού» - το καλύτερο από τα τέσσερα - που εξέπληξε ευχάριστα, μια που κατόρθωσε να ξαναμπολιάσει με ενδιαφέρον το κοινό για τις πειρατικές θαλασσινές εποποιίες, μέσα από τον κύριο ρόλο, την διαφορετικά χαριτωμένη φιγούρα του Τζακ Σπάροου που ο Τζόνι Ντεπ εξέφρασε με υπερβάλλον μπρίο. Μέσα σε μια δεκαετία, η ιδέα των πειρατών αποδυναμώνεται φορά με τη φορά από κάθε τι ποιοτικό. «Το Σεντούκι του Νεκρού» το 2006, «Στο Τέλος του Κόσμου» το 2007 και σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά, το επεισόδιο «Σε Αγνωστα Νερά», μια βδομάδα μετά την παγκόσμια πρεμιέρα του στο φεστιβάλ των Καννών, βγαίνει και στις αθηναϊκές αίθουσες, κομμένο και ραμμένο στις προσδοκίες και τα γούστα τού εν δυνάμει κοινού του.

Μέσα από οπτικά εφέ, τεχνολογία 3D και την ίδια με τα προηγούμενα επεισόδια αφηγηματική δομή, ξεδιπλώνεται ένα σύνηθες μείγμα παραδοσιακής πειρατικής - για νεαρό κοινό - περιπέτειας, που για τα γυρίσματά της χρειάστηκαν 108 μέρες στη Χαβάη, στο Πουέρτο Ρίκο, στο Λονδίνο και το Λος Αντζελες. Σκηνοθέτης του τέταρτου επεισοδίου ο Ρομπ Μάρσαλ, γνωστός από το μιούζικαλ Chicago, αντικαταστάτης του Γκορ Βερμπίνσκι. Σε αυτήν την ιστορία παντός είδους πειρατές, με ή χωρίς τις ευλογίες της εξουσίας - είτε αγγλικός θρόνος, είτε ισπανικός ονομάζεται αυτή - ορμούν λυσσαλέα σε μια κούρσα για την αθανασία, που θα καταφέρει να αποκτήσει όποιος φθάσει πρώτος στην Πηγή της Νιότης και ιδιοποιηθεί τα νερά της. Η περιπέτεια αρχικά δείχνει να πατάει γερά στους κανόνες της κλασικής αφήγησης, παρότι το μεγαλύτερό της μέρος περιστρέφεται γύρω από τον άξονα «δράση για τη δράση» non stop, όπου ξιφομαχίες, γρονθοκοπήματα, εκρήξεις, έρωτας, προδοσία, θάνατος, οδύσσεια του ταξιδιού και αιώνια νεότητα, συνθέτουν ένα εκρηκτικό μείγμα.

Η ταινία, τελικά, αποδεικνύεται κουραστικά παρατεταμένη, η ίντριγκα υπερβολική σε ποσότητα αλλά απλουστευμένη, σε βαθμό που εμφανίζεται φειδωλή όχι μόνο σε παιχνίδισμα και εκπλήξεις, αλλά και σε ποσότητα χιούμορ, με αποτέλεσμα να βαραίνει και να επιβραδύνει το φιλμ. Πλήθος προσώπων ξεφυτρώνουν εδώ κι εκεί σαν παρασιτικές παραφυάδες και εμπλέκονται καθ' οιονδήποτε τρόπο στην ιστορία. Σε δυο δευτερεύοντες, πρωτοεμφανιζόμενους ρόλους, του ιεραπόστολου και της πανέμορφης γοργόνας, διατίθεται υπερβολικός χώρος, γεγονός που προϊδεάζει για το ότι θα τους ξανασυναντήσουμε σε μελλοντικά επεισόδια. Οι σταρ μπαίνουν στην ιστορία ο ένας πίσω από τον άλλο με παραδοσιακά θεαματικό τρόπο, καλυμμένοι από ημίφως, από περούκες και μακιγιάζ, γαργαλώντας τη φαντασία του θεατή που δοκιμάζει τις δυνάμεις του στο πεδίο της αναγνώρισής τους προτού αποκαλυφθούν από τα φώτα της σκηνής.
Ευχάριστο, δίχως άλλο, να συναντά κανείς τις άψογες ερμηνείες του Ιαν Μακ Σέιν και του Τζέφρι Ρας στους ρόλους του Μαυρογένη και του Εκτορα Μπαρμπόσα. Οσο για τη νεοφερμένη, στην κλειστή αρσενική παρέα πειρατίνα, Πενέλοπε Κρουζ, παλιά ερωτική γνώριμο του Τζακ Σπάροου και κόρη του θρύλου Μαυρογένη, είναι όμορφη, αλλά ο ρόλος της είναι άχρηστος. Προσπαθεί με πανουργία και υπολογισμό να αποπλανήσει και χειραγωγήσει τον Σπάροου, αλλά στην ιστορία δεν προσφέρει ουσιαστικά τίποτα, μπήκε εκεί μάλλον για εισπρακτικό δόλωμα.
Ο Τζόνι Ντεπ, τέλος, ερμηνεύει την cult φιγούρα του Τζακ Σπάροου με το γνωστό αναγνωρίσιμο, κατάδικό του τρόπο. Τον μανιερίστικα αποστασιοποιημένο, που βυθίζει το ρόλο στην καρικατούρα και που επαναλαμβανόμενος παραπέμπει σε απογοήτευση. Οριακά «χαριτωμένος» και αυτήν τη φορά, ωστόσο πολύ δύσκολα θα άντεχε σε έναν ακόμα γύρο, παρά τον ισχυρισμό του ιδίου ότι «ο Τζακ Σπάροου έχει ακόμα πολλά να κάνει». Οτι ο Ντεπ δανείστηκε για την ερμηνεία του Σπάροου στοιχεία από τον κιθαρίστα των Ρόλινγκ Στόουνς, Κιθ Ρίτσαρντ, είναι ήδη γνωστό. Και σαν φόρος τιμής, ο Κιθ Ρίτσαρντ κάνει και σ' αυτό το επεισόδιο ένα πέρασμα, ως Κάπτεν Τιγκ, πατέρας του Τζακ Σπάροου. «Θα ήθελα ο Κιθ Ρίτσαρντ να κάνει περισσότερα από ένα πέρασμα», λέει ο Ντεπ. Κάτι που οι δουλειές του κιθαρίστα δεν του επέτρεψαν.
Παίζουν: Τζόνι Ντεπ, Πενέλοπε Κρουζ, Ιαν ΜακΣέιν, Τζέφρι Ρας, Τζέμα Γουάρντ, Γκρεγκ Ελις, κ.ά.
Παραγωγή: ΗΠΑ (2011).