Φανί Αρντάν: Μου αρέσει η Ευρώπη των ιδεών, όχι η Ευρώπη των χρημάτων

Συνέντευξη στο in.gr

Η Φανί Αρντάν βρέθηκε στην Αθήνα για να παραλάβει τιμητικό βραβείο από την Ελληνική Ακαδημία Κινηματογράφου (φωτ. αρχείου)   (Φωτογραφία:  ΑΠΕ ) 

 

Μπορεί να είναι 66 ετών, αλλά η Φανί Αρντάν μοιάζει με κοριτσάκι. Τη συναντώ σε μία σουίτα γνωστού ξενοδοχείου στο κέντρο της Αθήνας, μία ημέρα μετά την τιμητική της διάκριση στα βραβεία της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Ο τρόπος που κάθεται, ο τρόπος που μιλάει, ο τρόπος που παθιάζεται με το σινεμά, με τη ζωή, με την ανθρώπινη ύπαρξη παραπέμπουν σε μία αιώνια νεανική ψυχή.

Με πάθος μιλά για την Ευρώπη και την Ελλάδα, για τη σκηνοθεσία και την υποκριτική και για την υπέροχη καριέρα της και τις συνεργασίες της με σπουδαίους δημιουργούς (Αλέν Ρενέ, Φρανσουά Τριφό, Μικελάντζελο Αντονιόνι, Φρανσουά Οζόν).

Καλεσμένη της ΕΑΚ, η γαλλίδα ηθοποιός παρέδωσε επίσης masterclass (στην ίδια δεν αρέσει αυτός ο όρος, λέει απλά ότι θέλει να συναντήσει ανθρώπους), ενώ προβλήθηκε και η ταινία Obsessive Rhythms, την οποία έχει σκηνοθετήσει η ίδια.

Ξεκινώ τη συνέντευξη από την συγκινητική ευχαριστήρια ομιλία της στην τελετή απονομής των βραβείων της ΕΑΚ, όπου μεταξύ είπε ότι πιστεύει πως οφείλει στους Έλληνες ό,τι ονειρεύτηκε να γίνει.

«Όταν με ρωτούν τι αγαπάω στην Ελλάδα, δεν σκέφτομαι σαν τουρίστας. Λέω απλά: αγαπάω τους Έλληνες. Η τελετή απονομής ήταν πολύ όμορφη γιατί ήμουν στον κόσμο μου, τον κόσμο του σινεμά. Πρόκειται για μια παγκόσμια κοινότητα, όπου χάνεται η εθνικότητα» σχολιάζει.

• Υποθέτω ότι κάποια στιγμή στην καριέρα σας οι ρόλοι από το Χόλιγουντ θα πρέπει να συνέρρεαν. Εσείς μείνατε όμως πιστή στο ευρωπαϊκό σινεμά. Τι σας αρέσει σε αυτό;

Είναι παράξενο. Αισθανόμουν Ευρωπαία, καιρό πριν την ιδρυθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση. Θυμάμαι την πρώτη μου φορά στην Αμερική. Είχα πάει με τον Τρυφό μετά τη Γυναίκα της Διπλανής Πόρτας. Σε μία συνέντευξη Τύπου με ρώτησαν εάν ονειρεύομαι μία καριέρα στην Αμερική. Και εγώ είπα όχι, ονειρεύομαι τη Ρωσία. Ήταν η περίοδος του Ψυχρού Πολέμου και όλοι πάγωσαν. Εγώ θυμόμουν τον Σαρλ Ντε Γκωλ να λέει ότι η Ευρώπη είναι από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια Όρη και εκεί θεωρούσα ότι ανήκα. Αυτό ήθελα: να κάνω μια ταινία στη Ρωσία, στην Αγία Πετρούπολη ή στην Ισπανία ή στη Δανία. Μετά από αυτή τη δήλωσή μου στις ΗΠΑ, κάποιος μου είπε: "Μπορείς να ξεχάσεις την καριέρα σου". Εμένα δεν με ένοιαζε. Η Ευρώπη είναι η γη μου. Και η Ευρώπη προήλθε από την Ελλάδα. Ο τρόπος ζωής, η δημοκρατία, η ελευθερία, το φαγητό, ο καιρός, ο τρόπος ζωής, η απόλαυση. Στην Ευρώπη υπάρχει ακόμα κάτι που θα σε κάνει να χάνεις το χρόνο σου, να νιώθεις τεμπέλης, να κάνεις σιέστα, να γράφεις. Εδώ αισθάνομαι σπίτι μου.

• Επομένως να υποθέσω θα σας άρεσε να γυρίζατε μία ταινία και στην Ελλάδα;

Φυσικά. Για μένα αυτό είναι το σινεμά: ένα ταξίδι. Φτιάχνεις τις βαλίτσες σου και πας.

• Ποιο όνειρο επιστρέφει ξανά και ξανά στη ζωή σας;

Θυμάμαι ότι από παιδί ακόμα ονειρευόμουν ότι δεν θα φοβηθώ ποτέ. Προχωρώντας τη ζωή μου, προχωρώντας προς τον θάνατο, αυτό θέλω: θέλω να μην φοβηθώ. Να μην γίνω ένας άνθρωπος φοβισμένος. Αυτό έχει σχέση και με την ελευθερία. Τα δύο πράγματα που θέλω να κρατήσω ζωντανά σε όλη τη ζωή μου είναι η ελευθερία και η έλλειψη φόβου.

• Αυτή η έλλειψη φόβου αφορά και την καριέρα σας; Έχετε εργαστεί με πολύ σπουδαίους σκηνοθέτες (Φρανσουά Τριφό, Αλέν Ρενέ, Μικελάντζελο Αντονιόνι). Δεν φοβηθήκατε ποτέ το βάρος του ονόματός που κουβαλούσαν;

Όχι. Πάντα πίστευα ότι ένας μεγάλος σκηνοθέτης, ένας σπουδαίος καλλιτέχνης είναι τόσο ενθουσιώδης που κάθε καινούρια ταινία την αντιμετωπίζει σαν παιδί που βλέπει τον κόσμο από την αρχή. Εάν είναι χαζός και θεωρεί ότι έχει κάνει πολλές ταινίες και ότι είναι σπουδαίος, τότε δεν θέλω να δουλέψω μαζί του. Μια σπουδαία προσωπικότητα διαθέτει ταπεινοφροσύνη. Ποτέ δεν εντυπωσιάστηκα από την εξουσία, την πολιτική εξουσία, αλλά ούτε και από τα χρήματα. Με συγκινεί κάτι που δεν γνωρίζω από πριν τι θα είναι: οι ανοιχτές καρδιές, η εξυπνάδα, η γνώση, όταν κάποιος προκαλεί το μυαλό σου.

• Οι συνεργασίες σας με τον Ζεράρ Ντεπαρντιέ έχουν μείνει κλασικές. Μάλιστα, τον σκηνοθετήσατε και στην τελευταία σας ταινία, το «Obsessive Rhythms». Τι σας αρέσει τόσο σε αυτόν;

Είναι πραγματικό πνεύμα, ελεύθερο πνεύμα. Είναι πραγματικός άνδρας, είναι πραγματικός άνθρωπος. Είναι σπουδαίος ηθοποιός, επειδή είναι σπουδαίος άνθρωπος. Είναι προβοκάτορας, είναι αβρός, έχει έντονη την αρσενική και τη θηλυκή του πλευρά. Θυμάμαι ότι στην αρχή της καριέρας μου είχα έναν μικρό ρόλο σε μία ταινία (σ.σ. μιλά πιθανότατα για το Les Chiens του 1979) και κανείς δεν μου μιλούσε γιατί είχα κάνει κάποιο λάθος και ο βοηθός σκηνοθέτη με είχε άχτι. Καθόμουν σε ένα παγκάκι μόνη μου και ο Ζεράρ ήταν ο μόνος που μου μιλούσε. Ξεκίνησε, έτσι μία σχέση διαφορετική από όλες. Όταν έκανα το «Obsessive Rhythms» με ρώτησε: Δεν έχεις κάποιον μικρό ρόλο για μένα; Συνειδητοποίησα ότι είχα γράψει τον ρόλο του ιερέα για αυτόν. Το όνομα του ιερέα ήταν Βιλντιέ. Μου είπε: «Βιλντιέ - Ντεπαρντιέ» και έτσι του πρότεινα να παίξει τον ιερέα και εκείνος δέχτηκε. Έτσι ήρθε: ένα ελεύθερο πνεύμα, εύθραυστο και δυνατό.

• Ήσασταν έμπνευση και σύντροφος του Φρανσουά Τριφό. Τι θυμάστε πιο έντονα από αυτόν;

Τόσα πολλά πράγματα. Εάν μιλήσω για τον σκηνοθέτη, ήταν ο ενθουσιασμός του, η αγάπη του για το σινεμά, η πίστη του σε αυτά που έκανε. Αυτή είναι μία από τις καλύτερες ποιότητες που μπορεί να διαθέτει κανείς: το πάθος. Εάν δεν έχεις το πάθος ή τον ενθουσιασμό, τότε μην κάνεις το οτιδήποτε. Μόνο η αγάπη για αυτό που κάνεις έχει σημασία.

• Εκτός από ηθοποιός είστε και σκηνοθέτης. Αυτό το πάθος και αυτός ο ενθουσιασμός που περιγράψατε είναι το στοιχείο που κάνει τη σκηνοθέτη Φανί Αρντάν να επιλέγει τους ηθοποιούς της;

Ναι. Για μένα τα γυρίσματα μιας ταινίας είναι σαν διακοπές. Όπως όταν ήμασταν μικρά παιδιά και τελείωνε το σχολείο και πήγαινες στη γιαγιά για δύο μήνες. Μη σπαταλάς μια μέρα με το να στεναχωριέσαι γιατί δεν είσαι ευτυχισμένος. Γιατί τελικά θα γυρίσεις στο σχολείο. Είναι προνόμιο να είσαι στο πλατό ή στη σκηνή. Το να μην εκμεταλλευτείς αυτή τη μαγική περίοδο, αυτό είναι κρίμα.

• Τι παραπάνω ή τι διαφορετικό σας προσφέρει η σκηνοθεσία;
  

Στην υποκριτική χάνεις τον εαυτό σου. Βρίσκεσαι βυθισμένος σε μία βαθιά θάλασσα. Όταν σκηνοθετείς μία ταινία, συμβαίνει το αντίθετο: πρέπει να ελέγχεις τα πάντα, να έχεις μια ξεκάθαρη ιδέα για όλα: για το φως, για τις ερμηνείες, για το κάδρο. Κατά μία έννοια είναι αντίθετα. Και όμως. Όταν είμαι ηθοποιός και ακούω τη φράση: «Ησυχία στο πλατό», ακολουθούμενη από τον διάσημο ήχο της κλακέτας, παρατηρώ ότι έχω το ίδιο αίσθημα αδρεναλίνης με όταν είμαι σκηνοθέτης και ακούω τη φράση «Ησυχία στο πλατό». Είναι διαφορετικό, αλλά την ίδια στιγμή είμαστε πλάσματα που ανήκουμε στο ίδιο περιβάλλον. Η αρχή όλων είναι, βέβαια, το γράψιμο. Έχω μέσα μου όλο αυτό τον παράξενο κόσμο και προσπαθώ να τον κάνω συγκεκριμένο. Σαν ηθοποιός διαβάζω τα σενάρια και λέω ναι ή όχι αμέσως. Χωρίς καν να σκεφτώ. Θέλω να κάνω αυτόν τον ρόλο, ή δεν θέλω να το κάνω. Σαν ηθοποιός λειτουργώ με πολύ πιο ενστικτώδη τρόπο.

• Και πώς επιλέγετε τους ρόλους σας;

Είναι δύσκολο να σας εξηγήσω. Μπορώ, όμως, να σας πω γιατί δεν θέλω να παίξω έναν ρόλο. Λέω αυτή η γυναίκα είναι στενόμυαλη, χαζή, είναι κομφορμίστρια, δεν είναι γενναιόδωρη... Αλλά όταν αγαπώ έναν ρόλο, τον νιώθω σαν ζεστό νερό στην ύπαρξή μου και λέω ότι για δύο μήνες θα γίνω αυτή η γυναίκα.

• Είπατε ότι δεν σας ενδιαφέρει η πολιτική. Παρακολουθείτε, όμως, τις εξελίξεις;

Είναι παράξενο: δεν βλέπω τηλεόραση, δεν διαβάζω εφημερίδες. Μερικές φορές ακούω ραδιόφωνο. Ξέρω τα πάντα, τα πιο σημαντικά. Δεν εμπιστεύομαι τους πολιτικούς, είναι πολύ επικίνδυνοι. Μαθαίνω τα νέα, και τα νέα για την Ελλάδα. Δεν θέλω, όμως, να καταστρέφω το μυαλό μου με τις λέξεις και τις απόψεις. Με ενδιαφέρουν πολύ περισσότερο οι διεθνείς γεωπολιτικές εξελίξεις από την εσωτερική κατάσταση στη Γαλλία.

• Έχετε, όμως, έντονη την αίσθηση της ευρωπαϊκότητάς σας. Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να αλλάξει και πιστεύετε ότι θα έπρεπε να αλλάξει στην Ευρώπη;

Η Ευρώπη υπήρχε πριν από τους θεσμούς. Αυτό που με στεναχωρεί είναι ότι έκαναν την Ευρώπη να ασχολείται με τα χρήματα. Θέλησαν να ομογενοποιήσουν όλους τους λαούς, να εξαλείψουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των χωρών. Ο πλούτος της Ευρώπης είναι η διαφοροποίηση. Δεν μου αρέσει η Ευρώπη των χρημάτων, μου αρέσει η Ευρώπη των ιδεών, η Ευρώπη ενός συγκεκριμένου τρόπου ζωής. Για μένα η Ευρώπη, πρέπει να υπάρχει όχι για να είναι δυνατή απέναντι στην Αμερική ή την Ασία, όχι για να αντιμετωπίσει κάποιον, αλλά επειδή είναι αληθινή.

• Τι λέτε στους νέους ανθρώπους όταν σας λένε ότι θέλουν να ασχοληθούν με το σινεμά;

Να περπατούν στο σκοτάδι σαν τρελοί. Να μη φοβούνται τίποτα. Να ακούνε τις συμβουλές των άλλων, αλλά να ακολουθούν τη δική τους τη φωνή. Γι' αυτό τους προτείνω να κάνουν και θέατρο. Το θέατρο λειτουργεί σαν θερμοκήπιο. Σου δίνει μία αίσθηση από ένα σπουδαίο σύμπαν με τα σπουδαιότερα έργα τέχνης. Μετά μπορούν να είναι προστατευμένοι από τη μετριότητα και την ευτέλεια. Οι Έλληνες έγραψαν τα πάντα, τα υπόλοιπα ήταν μια επανάληψη των πραγμάτων. Τα βασικά είχαν ειπωθεί.

• Υπάρχει πολύ μεγάλη συζήτηση στο Χόλιγουντ για τη θέση των γυναικών: για τον μικρό αριθμό γυναικών σκηνοθετών -τουλάχιστον στις ΗΠΑ- ή για το πώς μία ηθοποιός από μία ηλικία και πάνω δεν μπορεί να βρει καλούς ρόλους. Βιώσατε ποτέ έναν τέτοιο ρατσισμό;

Όχι. Μιλώ συχνά για αυτό το θέμα. Είμαι Γαλλίδα, υπάρχει πάντα μια γυναίκα στο κέντρο μιας γαλλικής ταινίας. Οι ταινίες που αγαπώ είναι αυτές που έχουν δυνατούς γυναικείους χαρακτήρες. Παραδόξως δεν είμαι καθόλου φεμινίστρια. Γιατί προέρχομαι από μία οικογένεια που ο πατέρας μου, οι άνδρες της οικογένειάς μου ήταν όλοι υπέροχοι άνθρωποι, δεν χρειάστηκε να αντιμετωπίσω έναν αυταρχικό ή περιοριστικό άνδρα. Θεωρώ, επίσης, μειωτικό να μιλάς συνέχεια με όρους όπως «άνδρας» και «γυναίκα». Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε με τέτοιους όρους: είμαστε όλοι άνθρωποι. Είμαι γυναίκα και αγαπώ το να είμαι γυναίκα, αλλά δεν θέλω να με διαχωρίζουν από τους άνδρες.

• Λέτε ότι δεν είστε φεμινίστρια, όμως πιστεύω ότι είστε. Γιατί στην αρχή της συνέντευξής μας μου είπατε ότι θέλετε να ερμηνεύετε γυναίκες ανοιχτόμυαλες, θαρραλέες. Δεν είναι αυτό μία σύγχρονη εκδοχή του φεμινισμού;

Ακριβώς. Όταν λες πιστεύω αυτό, θέλω να γίνω αυτό, αυτό είναι φεμινισμός. Δεν είναι, όμως, χρήσιμο να στρέφεσαι πάντα κατά του ανδρικού φύλου. Εάν ένας άνδρας έρθει και μου πει να μη μιλάω, θα αντιδράσω. Επειδή είναι αυτός και όχι ως αντίδραση σε όλους τους άνδρες του κόσμου. Επιλέγω την ελευθερία. Η ελευθερία έχει ένα τίμημα. Πολλές γυναίκες επιλέγουν την ασφάλεια. Δεν το κατακρίνω, είναι θέμα προσωπικότητας. Εάν μια γυναίκα θέλει να κάτσει σπίτι και να μεγαλώνει τα παιδιά της, ας το κάνει. Γιατί θα πρέπει να ακολουθούμε όλοι το ίδιο σχέδιο στη ζωή μας; Όχι. Εγώ προσωπικά αγαπώ την ποικιλομορφία.

Αγγελική Στελλάκη