Μέριλιν Μονρόε, η "εικόνα" που αντιστέκεται στον χρόνο

Η Μέριλιν διαβάζει τον "Οδυσσέα" του Τζόις.

[Τερζής Κ., Η ΑΥΓΗ, 12/08/2012]. Περίπου 300 θαυμαστές της Μέριλιν Μονρόε συγκεντρώθηκαν την περασμένη Κυριακή 5 Αυγούστου στο μικρό νεκροταφείο στο Westwood Village Memorial Park του Λος Άντζελες για να τιμήσουν τη μνήμη της ηθοποιού, στην επέτειο για τα πενήντα χρόνια από τον θάνατό της. Ήταν ο επίλογος εκδηλώσεων μνήμης και αμέτρητων δημοσιευμάτων αλλά και βιβλίων που κυκλοφόρησαν τους τελευταίους μήνες, για την ηθοποιό που έχει καταγραφεί στην ιστορία του κινηματογράφου ως το απόλυτο σύμβολο του σεξ. Τον περασμένο Μάιο, το μεγαλύτερο κινηματογραφικό γεγονός του πλανήτη, το Φεστιβάλ των Καννών, της αφιέρωσε την αφίσα του, σαν να ήταν στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας. Ωστόσο, η Μέριλιν Μονρόε ή Νόρμα Τζιν Μόρτενσεν, όπως ήταν το πραγματικό της όνομα, παραμένει μέχρι σήμερα ένα παράδοξο αίνιγμα: Όσο περισσότερο προσπαθούν οι μελετητές να αναλύσουν την περίπτωσή της, τόσο η προσωπικότητά της "αντιστέκεται" και οι ερμηνείες για το πολιτισμικό φαινόμενο Μονρόε διαφεύγουν...

Γεννημένη την 1η Ιουνίου του 1926 από μια μάνα με βαριά σχιζοφρένεια και "αγνώστου πατρός", πέρασε την παιδική της ηλικία σε ορφανοτροφεία και φιλοξενούμενη από ανάδοχες οικογένειες...

Σε ηλικία δεκαέξι ετών, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, εγκαταλείπει το σχολείο και δουλεύει εργάτρια σε μια αεροπορική βιομηχανία και την ίδια χρονιά παντρεύεται έναν νεαρό εργάτη, ονόματι Τζέιμς Ντόχερτι. Όταν ο σύζυγός της κατατάχτηκε στο Ναυτικό κι έφυγε για τον Νότιο Ειρηνικό, εκείνη συνάντησε έναν φωτογράφο ο οποίος αντιλαμβάνεται αμέσως ότι ο φακός "αγαπάει" τη μελαχρινή ακόμη Νόρμα Τζιν. Το 1946, στην Αμερική που αντικρίζει με αυτοπεποίθηση τον μεταπολεμικό κόσμο, στα είκοσι χρόνια της η Νόρμα έχει ήδη το πρώτο της διαζύγιο, εργάζεται ως μοντέλο επίδειξης μαγιό με τα μαλλιά της βαμμένα ξανθά, αλλάζει το όνομά της σε Μέριλιν Μονρόε... 

Οι φωτογραφίες της τραβούν την προσοχή πολλών, και ο πρόεδρος της κινηματογραφικής εταιρείας RKO Pictures τής προτείνει να κάνει ένα δοκιμαστικό. Ο ατζέντης της, όμως, τη συμβουλεύει να προτιμήσει μια μεγαλύτερη εταιρεία, την 20th Century-Fox. Το πρώτο συμβόλαιο που υπέγραψε εκεί της απέφερε 125 δολάρια την εβδομάδα, ποσό στο οποίο προστέθηκαν άλλα 25 δολάρια, όταν ανανέωσε τη συμφωνία, έξι μήνες αργότερα. Έκανε το ντεμπούτο της στη μεγάλη οθόνη το 1947, εμφανιζόμενη ως τηλεφωνήτρια στην ταινία «The Shocking Miss Pilgrim», χωρίς να αναφέρεται καν το όνομά της στους τίτλους. Ακολούθησε το 1948 το «Scudda Hoo! Scudda Hay!», όπου εμφανίστηκε σε δύο ή τρεις μικρές σκηνές, οι οποίες κόπηκαν στο μοντάζ. Οι προοπτικές της στον κινηματογράφο φαίνονται ισχνές, αλλά στα 1950 έρχεται «Η Ζούγκλα της Ασφάλτου» του σπουδαίου Τζον Χιούστον στην οποία κρατά ένα μικρό, αλλά χαρακτηριστικό ρόλο.

Στις αρχές της δεκαετίας του '50, και αφού έχουν μεσολαβήσει προκλητικές γυμνές φωτογραφίσεις της για περιοδικά και ημερολόγια, η Fox αποφασίζει τελικά να της προτείνει μακροχρόνιο συμβόλαιο, εκμεταλλευόμενη το μείγμα παιδισμού και ελευθεριότητας που αποπνέει η Μονρόε, κόντρα στη βαθιά συντηρητική αμερικανική κοινωνία της εποχής. Ο "Νιαγάρας" του ικανότατου σκηνοθέτη Χαθαγουέι (από την περασμένη Πέμπτη προβάλλεται σε επανέκδοση) είναι στα 1953 η πρώτη ταινία στην οποία η Μέριλιν Μονρόε είναι η σταρ, καθώς η Fox είχε αποφασίσει να στηρίξει όλη την παραγωγή στη σεξουαλικότητα της νέας ηθοποιού. Ακολουθούν αλλεπάλληλες παραγωγές, όπου πρωταγωνιστεί: "Οι άντρες προτιμούν τις ξανθιές", "Πώς να παντρευτείς έναν εκατομμυριούχο" "Ποτάμι χωρίς επιστροφή", "Επτά xρόνια φαγούρα"...

Τον Ιανουάριο του 1954 παντρεύεται το αθλητικό είδωλο της Αμερικής, τον σούπερσταρ του μπέιζμπολ Τζόε Ντι Μάτζιο, ο οποίος ωστόσο τη ζηλεύει παθολογικά και την κακοποιεί συστηματικά. Δεν είναι ο πρώτος, ούτε θα είναι ο τελευταίος... Αυτός ο γάμος δεν θα διαρκέσει περισσότερο από εννέα μήνες. Είναι η περίοδος που η Μονρόε αποφασίζει να μετακομίσει στη Νέα Υόρκη και να "εμβαθύνει" στην υποκριτική, παρακολουθώντας μαθήματα στο φημισμένο Actors’ Studio του Λι Στράσμπεργκ. Η "στροφή" αποδίδει, καθώς το 1957 στην ταινία "Στάση Λεωφορείου" η Μέριλιν απέδειξε ότι μπορούσε να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις ενός δραματικού ρόλου, ενώ τρία χρόνια αργότερα, στο «Μερικοί το προτιμούν καυτό», κερδίζει επαίνους και για την ερμηνευτική της ικανότητα στην κωμωδία. Είναι η περίοδος που θα παντρευτεί τον κορυφαίο θεατρικό συγγραφέα της Αμερικής, τον Άρθουρ Μίλερ. Πίσω από τα χαμόγελα του ζευγαριού στους φωτογράφους που τους κυνηγούν διαρκώς, η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Το 1961 χωρίζει με τον Άρθουρ Μίλερ και εισάγεται σε ψυχιατρική κλινική.

Σε όλη της τη ζωή μια μακρά σειρά από άντρες εκμεταλλεύτηκαν την ανασφάλειά της ή την κακοποίησαν, σωματικά ή ψυχολογικά -ανάμεσα στους τελευταίους και ο πρόεδρος της Αμερικής Τζον Κένεντι. Ακόμη και οι γιατροί, στους οποίους είχε εμπιστευτεί την αποκατάσταση της ψυχικής της υγείας, στο τελευταίο διάστημα της ζωής της απλώς την "μπούκωναν" με αμέτρητα ψυχοφάρμακα -στην έρευνα που έγινε μετά τον θάνατό της, βρέθηκαν κοντά της πάνω από δεκαπέντε μπουκαλάκια με συνταγογραφημένα χάπια.

Τον Απρίλιο του 1962 ξεκίνησαν τα γυρίσματα της κωμωδίας "Something's Got to Give", τελευταίας -και ανολοκλήρωτης- ταινίας της Μονρόε, με σκηνοθέτη τον Τζορτζ Κιούκορ. Η υγεία της Μέριλιν ήταν κακή, και η αδιαφορία της επέτεινε την προβληματική παρουσία της στα γυρίσματα. Στις 8 Ιουνίου η Fox ανακοινώνει τη διακοπή του συμβολαίου της, την απόλυσή της από την παραγωγή, εξαιτίας της "αντιεπαγγελματικής συμπεριφοράς της". Δύο μήνες αργότερα η Μέριλιν θα βρεθεί νεκρή από την καμαριέρα της, το πρωί της 5ης Αυγούστου του 1962 στη βίλα της, στην αριστοκρατική συνοικία Μπρέντγουντ του Λος Άντζελες. Αιτία θανάτου, "υπερβολική δόση βαρβιτουρικών".

Στη δεκαετία του '90, μια ομάδα γυναικών πανεπιστημιακών στην Αμερική που κωδικά ονομάστηκε "τρίτο κύμα του φεμινισμού", άρχισε να αναθεωρεί παλαιότερες αντιλήψεις ότι η Μέριλιν Μονρόε ήταν απλώς ένα "σεξουαλικό αντικείμενο" προς ικανοποίηση των αντρών. Είδαν στην τόλμη της ελεύθερης έκφρασης της σεξουαλικότητάς της μια πρώιμη έκφραση του φεμινισμού της δεκαετίας του '60, της κοινωνικής έκρηξης που ακολούθησε μετά τον θάνατό της. Άλλωστε πρόκειται σαφώς για μια γυναίκα που είχε το κουράγιο να διαμορφώσει τον εαυτό της ουσιαστικά από το μηδέν, μέσα από απίστευτες αντιξοότητες. 

Σε μια σειρά συζητήσεων που είχε με τον Βρετανό δημοσιογράφο Γουίλιαμ Γουέδερμπι της "Γκάρντιαν" τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής της, η Μέριλιν εκφράζει την υποστήριξή της "στους νέους που εξεγείρονται ενάντια στις κοινωνικές συμβάσεις της εποχής", και δηλώνει πως θεωρεί τον εαυτό της μέρος αυτού του κινήματος, που ήταν βέβαια τότε στα σπάργανα. Εάν είχε ζήσει μερικά χρόνια ακόμη, άραγε θα μπορούσε να τοποθετήσει τον εαυτό της στο "προστατευτικό" πλαίσιο του κινήματος δικαιωμάτων των γυναικών, ώστε να αναζητήσει ασφαλέστερες απαντήσεις για τον τρικυμισμένο και βαθιά πληγωμένο ψυχισμό της;