Κάρλος και ασυμβίβαστη γενιά...

Η βδομάδα που διανύουμε προετοιμάζει κατά κάποιο τρόπο το κλίμα των ταινιών της επόμενης βδομάδας και του Πάσχα. Επτά συνολικά οι ολόφρεσκες προβολές - σε αυτές δε συμπεριλαμβάνεται το αφιέρωμα της Ταινιοθήκης - τις οποίες σας παρουσιάζουμε, ενώ σχολιάζουμε τις πιο ενδιαφέρουσες. 

«Τσίκο και Ρίτα», ισπανική παραγωγή «χειροποίητης» animation, με θέμα μουσικό για τους λάτρεις της τζαζ, του λάτιν, του μπολέρο - και όχι μόνο φυσικά! Οριοθετείται σαν κλασική αισθηματική ιστορία που διαδραματίζεται στα τέλη της δεκαετίας του '40 στην Αβάνα, ανάμεσα σε δύο νεαρούς Κουβανούς μουσικούς - του Τσίκο, χαρισματικού πιανίστα με μεγάλα όνειρα και της Ρίτα, όμορφης τραγουδίστριας με ερμηνεία που συναρπάζει. Από την Αβάνα στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, το Χόλιγουντ και το Λας Βέγκας η ζωή του μουσικού ζευγαριού διέπεται από πάθος, αλλά και ατέρμονο σκληρό αγώνα τόσο για τη μουσική τους όσο και τη σχέση τους. Σκηνοθέτες της ταινίας, οι Ισπανοί Φερνάντο Τρούεμπα, Χαβιέ Μαρισκάλ και Τόνο Εράντο.

Η «Πανικούπολη» είναι μια γαλλόφωνη, βελγο-γαλλο-λουξεμβουργιανή παραγωγή κινουμένων σχεδίων σε σκηνοθεσία των Στεφάν Ομπιέ και Βενσάν Πατάρ. Περιπετειώδης και ρομαντική, τρομαχτική και εντυπωσιακή η εξιστόρηση ενός σύμπαντος όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν. Η «Πανικούπολη» είναι η πρώτη stop animation ταινία που συμμετείχε στο φεστιβάλ των Καννών με φιλοξενούμενους μια ντουζίνα ήρωες με σιλουέτες παιδικών παιχνιδιών, ντεκόρ βουκολικά, ατμόσφαιρα Ροκ 'ν Ρολ και παράλογες ατάκες, σε μια έκρηξη εφευρετικού εκτροχιασμού... Ενώ...

«HOP» τιτλοφορείται η πασχαλινή οικογενειακή ταινία που συνδυάζει τα κινούμενα σχέδια με τη ζωντανή δράση... Αναφέρεται στο καθιερωμένο πια σαν έθιμο του «πασχαλινού λαγού», κάτι που όμως δεν ακουμπά στην ελληνική πασχαλινή παράδοση. Χαρακτηρίζεται τρυφερά αστείο παραμύθι κι έχει πρωταγωνιστή τον 30χρονο Φρεντ (ρόλο που υποδύεται ο Τζέιμς Μάρσντεν από τους Χ-Μen), καθώς και τον μικρό γιο του Πασχαλινού Λαγού, που είναι ιδιοκτήτης ενός τεράστιου εργοστασίου που βρίσκεται στο Νησί του Πάσχα και παράγει όποιο γλύκισμα μπορεί να φανταστεί ο ανθρώπινος νους. Το μεγάλο όνειρο του γιου του Πασχαλινού Λαγού είναι να γίνει σπουδαίος ντράμερ! Κάτι που πραγματοποιεί, όταν από την πατρίδα του καταφεύγει - πού αλλού; - στο Χόλιγουντ. Η κωμωδία του Τιμ Χιλ προβάλλεται μεταγλωττισμένη στα ελληνικά.

Από τα κινούμενα σχέδια περνάμε στις ταινίες της βδομάδας που χρησιμοποιούν ηθοποιούς με σάρκα και οστά κι ας είναι φαντάσματα σαν τον ghost facekiller που επανακάμπτει στο «Scream 4», συνέχεια της σειράς τρόμου του Ουές Κρέιβεν, που «έδωσε νέα οπτική» στο είδος και αστρονομικά κέρδη στους συντελεστές - αλίμονο! Στο πολυαναμενόμενο - από τους θαυμαστές του είδους - sequel, η Νιλ Κάμπελ επιστρέφει στο ρόλο της Σίντνεϊ Πρέσκοτ, που έχει κατορθώσει να ξαναβρεί την ηρεμία της μέσα από την ενασχόλησή της με το γράψιμο, ενώ επανεμφανίζεται και το ντουέτο Ντέιβιντ Αρκέτ και Κόρτνεϊ Κοξ, μέλη του αρχικού καστ.

«Εδώ κι Εκεί, Ραντεβού στο Βελιγράδι», ισχνού προϋπολογισμού κωμωδία, που προκαλεί αντικρουόμενα, αντιφατικά συναισθήματα. Πρόκειται για μια συμπαραγωγή σερβο-αμερικανική, σε σκηνοθεσία του νεαρού Σέρβου Ντάρκο Λουνγκούλοφ. Ο Αμερικανός ηθοποιός Ντέιβιντ Θόρντον υποδύεται τον κεντρικό ρόλο, τον Ρόμπερτ, έναν Νεοϋορκέζο κυνικό μουσικό σε κατάσταση ένδειας που αποφασίζει να βγάλει κάποια γρήγορα λεφτά εξυπηρετώντας ένα Σέρβο που θέλει να φέρει στην Αμερική την κοπέλα του από το Βελιγράδι. Ο Ρόμπερτ φθάνει στο «χαοτικό» Βελιγράδι για να συνάψει εικονικό γάμο με την κοπέλα που πρέπει να πάρει χαρτιά μετανάστευσης για τις ΗΠΑ. Βέβαια, τα πράγματα δεν εξελίσσονται σύμφωνα με τα σχέδια... Ο Ρόμπερτ, όμως, αντί για λεφτά βρίσκει στο Βελιγράδι την αδελφή ψυχή...

Τέλος, η «Ταινιοθήκη της Ελλάδας», μετά την περσινή επιτυχία της 1ηςΕβδομάδας Κινηματογράφου από το Χονγκ Κονγκ, διοργανώνει και φέτος την 2η- από τις 14 έως και τις 20 Απρίλη 2011 - στα πλαίσια του προγράμματος «Πανόραμα Κινηματογράφου από το Χονγκ Κονγκ». Το αφιέρωμα περιλαμβάνει έξι ταινίες που γυρίστηκαν μεταξύ του 1984 και του 2009. Για αναλυτικό πρόγραμμα, ώρες προβολών και όποια περαιτέρω πληροφορία, επικοινωνήστε με την «Ταινιοθήκη».

Σημειωτέον ότι συνεχίζεται για δεύτερη βδομάδα η προβολή του αριστουργήματος του Ούγγρου Μπέλα Ταρ «Το άλογο του Τορίνο», φιλοσοφική ταινία σπάνιας λογοτεχνικότητας για απαιτητικότατους και απόλυτους κινηματογραφόφιλους!

ΚΡΙΤΙΚΗ:
Τζία ΓΙΟΒΑΝΗ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Πέμπτη 14 Απρίλη 2011

ΟΛΙΒΙΕ ΑΣΑΓΙΑΣ: Carlos 

Η ταινία του Ασαγιάς - μέσα από την αφήγηση για την άνοδο και πτώση του Κάρλος - δε στοχεύει στο να θρέψει το μύθο του πιο διάσημου τρομοκράτη των δεκαετιών '70 και '80, αλλά να φωτίσει μία φιγούρα με πολλές μορφές και σχήματα που απασχόλησε τον κόσμο για δύο συνεχείς δεκαετίες. Ο Ασαγιάς αναφέρει σε μια συνέντευξή του ότι ο τίτλος της ταινίας θα έπρεπε να ήταν «CARLOS anovel» ακριβώς γιατί - παρότι η ταινία είναι βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα - η επιλεκτική σύνθεση στην ερευνητική προσέγγιση καθώς και στις πιο προσωπικές πλευρές του χαρακτήρα του Κάρλος στηρίζεται σε αποκυήματα φαντασίας και στα αινίγματα που τον περιβάλλουν. Ο Κάρλος του Ασαγιάς δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια υποκειμενική ερμηνεία αυτού του μύθου. 

Φαντάζει μεγαλεπήβολο φρέσκο μυθοπλασίας ιστορικών διαστάσεων, η σχέση εναλλαγής φαντασίας και αλήθειας τέμνει την ταινία, που όμως δεν είναι ντοκιμαντέρ, παρά το γεγονός ότι η βάση του στηρίζεται σε σημαντική δουλειά ιστορικής και δημοσιογραφικής τεκμηρίωσης. Πρόκειται για επικό, πολιτικό θρίλερ για το οποίο ο Ασάγιας είπε χαρακτηριστικά: «Η ταινία ήταν σαν ένα μεγάλο κουτί, εγώ έριχνα μέσα τα γεγονότα και στο τέλος έγινε θρίλερ». Τα γυρίσματα, που είχαν διάρκεια εφτά μηνών και πραγματοποιήθηκαν σε τρεις διαφορετικές ηπείρους, έδωσαν ταυτόχρονα μια τηλεοπτική εκδοχή 5 ωρών και 19 λεπτών και μια κινηματογραφική δυόμιση ωρών. 

FILM EN STOCK / CANAL+�

Σε πολλά σημεία από την, πράγματι εκτενή, ταινία αναδύεται η αίσθηση του συμπιεσμένου χρόνου, που αναμφισβήτητα εμποδίζει την περαιτέρω, δραματουργικά αναγκαία, εμβάθυνση τόσο στη στόφα των χαρακτήρων και τον πολιτικό ρόλο αυτών που συνδιαλλάσσονται με τον Κάρλος όσο και του ίδιου του μεγαλομανούς τρομοκράτη. Εμβάθυνση και έκταση θα έπρεπε να δοθεί στο γενικότερο πολιτικό περιβάλλον, στα συμφραζόμενα που εντάσσεται έκαστο μεμονωμένο γεγονός, στους ελιγμούς και το γεωπολιτικό σύμπλεγμα που απεικονίζονται με τρόπο βιαστικό, συνοπτικό και κατ' επέκταση επιφανειακό. Τα γεγονότα είναι πολλά, τρία λεπτά ιστορίας μάς φέρνουν ξαφνικά τρία χρόνια αργότερα, η ταχύτητα γαζώνει το θεατή που κινδυνεύει να χάσει το νήμα και στιγμιαία το ενδιαφέρον. Μάλλον η τηλεοπτική βερσιόν θα παρουσιάζεται πληρέστερη σε ό,τι αφορά εκείνο το είδος της λεπτομέρειας που στο φιλμ χάνεται, λόγω συμπίεσης χρόνου.

Ο Ασαγιάς αποδεικνύεται εκλεκτικός δημιουργός, παίζει με την οριοθέτηση μυθοπλασίας/πραγματικότητας, αλλά η σπουδή στο χαρακτήρα και τις πρακτικές του ήρωά του εμφανίζεται σαφώς αποστασιοποιημένη συναισθηματικά. Η κλασική, σκηνοθετική του γραμμή αποδεικνύεται ρευστή, με ρυθμό ταλαντευόμενο ανάμεσα σε επιταχύνσεις και στιγμές άπνοιας, με ρεαλισμό που εκμηδενίζει την απόσταση ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό, με την προσοχή του θεατή να μετακινείται μόνιμα. Η αναπαράσταση της εποχής ακριβής και ανάλαφρη, η κάμερα είναι κολλημένη στα πρόσωπα των ηθοποιών. Γάλλοι ηθοποιοί υποδύονται ρόλους Γάλλων, Σύροι ρόλους Σύρων κλπ.

Ο χαρισματικός Εντγκαρ Ραμίρες, που υποδύεται τον τρομοκράτη Ιλιτς Ραμίρες Σάντσεζ, τον επονομαζόμενο «Κάρλος το τσακάλι», γεννήθηκε όπως και ο Κάρλος στη Βενεζουέλα και όχι μόνο απέδωσε πειστικά ηλικίες από εικοσάρη ως σαραντάρη, αλλά μιλούσε άπταιστα όλες τις γλώσσες που ακούγονται στο φιλμ: γαλλικά, ισπανικά, αγγλικά και γερμανικά. Μόνο στα αραβικά απέδιδε σχηματικά το λόγο. Η μουσική της ταινίας δεν ακουμπά σε ακούσματα που παραπέμπουν στην εποχή, αλλά ερμηνεύει την πνευματική και ψυχολογική κατάσταση των χαρακτήρων.

© Jean-Claude Moireau / FILM E

Ιδεολόγος ή νοικιαζόμενος μισθοφόρος τρομοκρατικών χτυπημάτων, υπηρέτης διεθνών μυστικών υπηρεσιών, εθνικών και πολυεθνικών μπίζνες; O Κάρλος υπήρξε διάσημος μύθος, τα επικοινωνιακά μέσα ταυτίζουν την ιστορία του με την ιστορία του ιδεαλισμού του '60 που οδήγησε στο χάος του '70. Αρχισε την καριέρα του με δολοφονίες σιωνιστών και βομβιστικές απόπειρες σε έντυπα υποστηρικτικά της ισραηλινής κατοχής στα παλαιστινιακά εδάφη. Αρχισε με την κατάταξή του στο Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PFLP) και για την υπόθεση της Παλαιστίνης δεν παρουσιάζει δικές του ιδέες, αλλά κάνει αποκλειστικά ό,τι του λέει ο αρχηγός της οργάνωσης Χαντάτ. Ο Κάρλος δεν είναι ένας μεγάλος στοχαστής, είναι στρατιώτης, είναι εκτελεστής. Είναι κάποιος που κάνει πράγματα που έχει σχεδιάσει άλλος. Κάνει χρήση της ρητορικής για να χειραγωγήσει τα πράγματα όπως τα θέλει αυτός. Υπ' αυτό το πρίσμα η ρητορική του είναι πάντα κενή. Βέβαια, τα πράγματα δεν είναι στάσιμα, εξελίσσονται. 

Στην αρχή της ταινίας, στη σκηνή στο ρεστοράν είναι ειλικρινής. Είναι όντως στρατευμένος στην υπόθεση του Τρίτου Κόσμου, αλλά δεν έχει την πειθαρχία του στρατιώτη σαν ματαιόδοξος μεγαλομανής και οι ιδέες του είναι απλοϊκές που με τον καιρό ισχναίνουν όλο και περισσότερο έτσι που η ρητορική του να μετατρέπεται σε απλή δικαιολογία της ωμής και κυνικής πρακτικής του, όταν αργότερα, αφότου διώχθηκε από την οργάνωση του Χαντάτ, άρχισε η κάθετη πτώση και κατέληξε να επιβιώνει ως νοικιαζόμενος μισθοφόρος στα σκοτεινά συμφέροντα διαφόρων. Μέσα από την ιστορία του Κάρλος διαγράφεται σχηματικά και το δίκτυο της αριστερίστικης τρομοκρατίας, το περιβάλλον του ψυχρού πολέμου, η σύγκρουση ανάμεσα στα αραβικά κράτη, το χρονικό δύο δεκαετιών γεωπολιτικών ανακατατάξεων. 

Πολλές ταινίες αγγίζουν γιατί αφηγούνται, χωρίς εσκεμμένη αλλοίωση, καταστάσεις και γεγονότα ξεκαθαρισμένα πια από τον ιστορικό χρόνο. Μας μεταφέρουν σε μια εποχή και μας κάνουν να την ξαναζήσουμε, σαν να είμαστε παρόντες ...

Παίζουν: Εντγκαρ Ραμίρες, Αλεχάντρο Αρόγιο, Αλεξάντερ Σιρ, Αχμάντ Καμπούρ, Νόρα φον Βάλντστέτεν κ.ά.

ΠΙΤΕΡ ΜΟΥΛΑΝ: Neds - Ασυμβίβαστη γενιά

Αριστη ταινία, ηχηρός «αγγλικός» κοινωνικός ρεαλισμός, περιγράφει ένα φαινόμενο των αρχών του '70. Ο όρος / τίτλος του φιλμ ενδεικτικός. NEDS, λέξη που συντίθεται από τα αρχικά της φράσης «Non Educated Delinquents», σε ελεύθερη μετάφραση «αμόρφωτοι - και χωρίς αγωγή από το σπίτι τους - νεαροί κακοποιοί». Είναι οι νέοι, παιδιά της φτωχής κατά κανόνα εργατικής τάξης, που το σύστημα περιθωριοποιεί και οι μικροαστικές αντιλήψεις και νοοτροπίες στιγματίζουν αλόγιστα. Πρόκειται για άτομα καταδικασμένα στη μοίρα τους και παρατημένα στην τύχη τους από το πολιτικό σύστημα και τους θεσμούς του, που επιδεικνύουν πλήρη αδιαφορία, αλλά φροντίζουν να μείνουν αμόρφωτα για την μάλλον απαραίτητη για το σύστημα αναπαραγωγή εκμεταλλεύσιμης και φτηνής εργατικής δύναμης. Το εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής, στη Σκωτία, τοποθετείται στο εστιακό κέντρο του κριτικού βλέμματος του σκηνοθέτη, μια που το φιλμ θέτει σαφώς στο επίκεντρο θέματα όπως το ρόλο του σχολείου σε συνάρτηση με την αξία της μόρφωσης. 

Στην τρίτη του ταινία ο σκηνοθέτης (και ηθοποιός) Πίτερ Μούλαν μας μεταφέρει στην ατμόσφαιρα της Γλασκόβης του 1973. Στα στενάχωρα σπίτια των εργατικών συνοικιών συναντάμε τον έφηβο Τζον Μακ Γκιλ, έξυπνο κι ευαίσθητο, που εξαρχής δηλώνει την επιθυμία του να συνεχίσει σπουδές στο λύκειο. Ξέρει ότι έχει μπροστά του δύσκολο αγώνα, τόσο με τους προκατειλημμένους - λόγω του μεγαλύτερου αδελφού του που κατέληξε NED - εκπαιδευτικούς όσο και με ένα αυταρχικό και αψυχολόγητο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύστημα που χωρίζει την τελευταία τάξη πριν το γυμνάσιο σε 18 κλίμακες, ανάλογα με την απόδοση του καθενός, αδιακρίτως των αντικειμενικών δυσκολιών που μπορεί να αντιμετωπίζουν οι μαθητές. Μια ιεραρχική κατάταξη, που επηρεάζει καταλυτικά την καθημερινότητα των παιδιών, ιδίως όσων συνεχίζουν το σχολείο, παρά τις προβληματικές συνθήκες διαβίωσής τους, όπως ο Τζον που ζει με έναν αλκοολικό, κυκλοθυμικό πατέρα, μια αδύναμη μητέρα κι έναν απόντα/παρόντα μεγαλύτερο αδελφό NED. Κι όμως δεν παραδίδεται, αγωνίζεται και συνεχίζει να ονειρεύεται. Οι επιλογές του Τζον για τη ζωή του είναι το μαχαίρι ή το βιβλίο. Συμβολισμοί ξεκάθαροι. Ακολουθώντας ένα θεμελιακό δομικό μοντέλο, ένα σχηματικά δραματικό τρίγωνο, η ταινία ξεκινά την ιστορία από την αρχή εκθέτοντας την κατάσταση. Η μεγάλη αδελφή φεύγει γι' αλλού για ένα καλύτερο μέλλον. Ο Τζον δεν μπορεί να μείνει μέσα να διαβάσει ή να δει τηλεόραση - το ηλεκτρικό κοστίζει και είναι φτωχοί. Ετσι αναγκαστικά βγαίνει έξω από το σπίτι, στο δρόμο και τα πάρκα όπου μαζεύονται οι συμμορίες. Τα πράγματα οξύνονται, η μια σύγκρουση φέρνει την άλλη και ο Τζον ενσωματώνεται στο αναμενόμενο μοντέλο συμπεριφοράς που η κοινωνία έχει προδιαγράψει για τα άτομα της δικής του ταξικής προέλευσης. Αλλά και η ταινία μπαίνει σε αφηγηματικά μονοπάτια των ταινιών γκάνγκστερ και η βία εισβάλλει και στο ίδιο του το σπίτι...

 Ο Μούλαν καταθέτει παρατηρήσεις και διαπιστώσεις για τη συμπεριφορά της εργατικής τάξης στο εσωτερικό της, αλλά και για τις σχέσεις ανάμεσα στις τάξεις. Δείχνει την κυνική ανάκριση της μικροαστής μαμάς, που απαγορεύει στο γιο της να κάνει παρέα με τον Τζον - που πάει σε δημόσιο σχολείο. Η πάλη του Τζον με τον εαυτό του και τον περίγυρό του κορυφώνεται στον επίλογο του φιλμ στο τελευταίο μισάωρο που η ταινία αλλάζει χαρακτήρα, αρχίζοντας με τη σουρεαλιστική πάλη σώμα με σώμα με τον Εσταυρωμένο. 

Από το σημείο αυτό η εικόνα μπαίνει σε συμβολικά και αλληγορικά μονοπάτια, ο Τζον αφήνει το μαχαίρι στο δρόμο, πίσω του, έχει απορρίψει τη λύση αυτή επιλέγοντας το βιβλίο και οδεύει προς την ανίχνευση της ωριμότητας, μέχρι που κατανοεί την απελπισία του πατέρα του. Θα περάσει την κοιλάδα των λιονταριών για να φθάσει αλλού και να ορίζει ο ίδιος τη ζωή του και το μέλλον του. Αυθεντικοί διάλογοι σε μια έξυπνη ταινία με πολλά στοιχεία μαγικού ρεαλισμού και αισιοδοξίας ...Παίζουν: Κόνορ Μακ Κάρον, Τζο Κάσιντι, Μάρτιν Μπελ, Μέϊρι Αντερσον, Λίντα Κάθμπερτ κ.α.
Παραγωγή: Βρετανία, Γαλλία, Ιταλία (2010).