ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Στο βάλτο της κρατικής απαξίωσης...

«Το γάλα» του Γιώργου Σιούγα

Η τελευταία φορά που ακούστηκε κάτι για τον εγχώριο κινηματογράφο σε κυβερνητικό επίπεδο, ήταν στις αρχές του περασμένου Μάη, οπότε, ο τότε υπουργός Πολιτισμού, Π. Γερουλάνος, απάντησε σε διαμαρτυρία του Σωματείου Ελλήνων Σκηνοθετών - Παραγωγών Ελληνικού Κινηματογράφου, σχετικά με τη... μη εφαρμογή του αντιδραστικού νόμου για τον κινηματογράφο του 2010! Ωστόσο, αυτό το «επεισόδιο» είχε ακριβώς το ίδιο αποτέλεσμα με το ρίξιμο ενός χαλικιού σε ένα βάλτο: Απλώς υπογράμμισε την απόλυτη «αφασία», στην οποία έχει περιέλθει η έτσι κι αλλιώς διαχρονικά προβληματική κρατική στήριξη του ελληνικού κινηματογράφου. Η αμέσως προηγούμενη, από την παραπάνω, φορά που έγινε λόγος για κρατική οικονομική ενίσχυση της ελληνικής παραγωγής ήταν τον... Δεκέμβριο του 2011, με τη συνέντευξη της νέα διοίκησης του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Οπου απλώς τεκμηριώθηκε και με στοιχεία αυτό που η κινηματογραφική κοινότητα (ανεξαρτήτως της θέσης που έχει έναντι του νόμου για τον κινηματογράφο) ήξερε πιο καλά από όλους: Λεφτά δεν υπάρχουν. Ετσι, το Δεκέμβριο του 2011, το μόνο ποσό που το ΕΚΚ μπορούσε να πει με βεβαιότητα ότι είχε να δώσει στην παραγωγή ήταν περίπου... ένα εκατομμύριο ευρώ για 60 - μέχρι τότε - εγκεκριμένες, από το ίδιο, ταινίες! Για να γίνει κατανοητό τι σημαίνει για τον ελληνικό κινηματογράφο το σοβαρό οικονομικό πρόβλημα του ΕΚΚ, να αναφέρουμε, ότι σύμφωνα με στοιχεία του «MEDIA DESK HELLAS» (σ.σ.: το ελληνικό γραφείο του προγράμματος της ΕΕ «MEDIA» για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής βιομηχανίας), από τις 25 μεγάλου μήκους ταινίες που παρήχθησαν στην Ελλάδα το 2011, οι 17 υποστηρίχθηκαν οικονομικά κατά ένα μεγάλο μέρος τους από το Κέντρο Κινηματογράφου.

«Αδικος κόσμος» του Φίλιππα Τσίτου

Εκτοτε και πάλι σιωπή. Η οποία, όμως, στην προκειμένη περίπτωση, κάθε άλλο παρά «χρυσός» είναι για τους κινηματογραφιστές, σε αντίθεση με το κεφάλαιο του οπτικοακουστικού τομέα, ανεξάρτητα από τα «θύματα» του ανταγωνισμού των μονοπωλίων μεταξύ τους. Ετσι, σύμφωνα πάντα με τα παραπάνω στοιχεία, το 2011, η κυριαρχία της κινηματογραφικής βιομηχανίας των ΗΠΑ και στην ελληνική αγορά, πέρα από μια μικρή κάμψη που παρουσίασε και σε επίπεδο ΕΕ, παρέμεινε ανενόχλητη, καλύπτοντας το 71% της εγχώριας διανομής. Η ελληνική παραγωγή κάλυψε το 11% (έναντι 12% το 2010), οι ευρωπαϊκές ταινίες το 9% και οι συμπαραγωγές το 8%.

Η κατάσταση σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα πρόσβασης του λαού σε κινηματογραφική αίθουσα είναι πολύ χειρότερη από τη 10ετία του '80 οπότε ανθούσαν οι κινηματογραφικές λέσχες και σε περιεχόμενο. Το 2011 στην Ελλάδα υπήρχαν 297 κινηματογράφοι και 493 οθόνες. Τη «μερίδα» του λέοντος των αιθουσών έχει η Αθήνα και ο Πειραιάς (194 και 50 αντίστοιχα), ενώ 199 «μοιράζονται» σε όλη την υπόλοιπη χώρα, βασικά στα υπόλοιπα αστικά κέντρα. Τα «μούλτιπλεξ» (οι «πολυκινηματογράφοι») έχουν 209 αίθουσες και οι μονές ανέρχονται σε 202. Οι τελευταίες πλέον δεν παραπέμπουν αναγκαστικά σε «παραδοσιακούς» αιθουσάρχες, αφού πολλές από αυτές είναι μέρος των «αλυσίδων» μεγάλων μονοπωλίων της διανομής.

«Δεσμά αίματος» του Νίκου Παναγιωτόπουλου

Δεδομένου ότι τα «μούλτιπλεξ» είναι συνήθως και εμπορικά κέντρα, με χώρους «φαστ φουντ» εστίασης, ηλεκτρονικών παιχνιδιών κλπ., προκύπτει η εικόνα της σχεδόν πλήρους κυριαρχίας της «πλαστικής», μαζικής υπο-κουλτούρας του καπιταλισμού σε όλο το φάσμα της λεγόμενης «οικονομίας του ελεύθερου χρόνου».

Είναι χαρακτηριστικό της «ασφυξίας» την οποία υφίσταται κάθε προσπάθεια διανομής μιας διαφορετικής - από τα συνήθη - ταινίας το γεγονός ότι οι αίθουσες προβολής των κινηματογραφικών λεσχών σε όλη τη χώρα δεν ξεπερνούν τις 17, ενώ σε μόλις 65 ανέρχονται οι δημοτικοί κινηματογράφοι. Και, δυστυχώς, τόσο οι λέσχες όσο και οι δημοτικοί κινηματογράφοι έχουν εν πολλοίς μετατραπεί σε αίθουσες... πρώτης προβολής, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν οικονομικά, έχοντας χάσει έτσι το ρόλο τους ως «νησίδων» προβολής ποιοτικού κινηματογράφου και ταινιών που δε θα είχαν καμία τύχη στην εμπορική διανομή.

Δύο δρόμοι ανάπτυξης για τον κινηματογράφο

Η χρηματοδότηση της κινηματογραφικής παραγωγής είναι πλέον υπόθεση της «αγοράς» με τον πλέον επίσημο τρόπο. Οπερ σημαίνει το βάθεμα της εμπορευματοποίησης του κινηματογράφου και της μετατροπής των κινηματογραφιστών σε υπάλληλους των εταιρειών. Στην ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού τον περασμένο Μάη αναφερόταν ότι ο ν. 3905/2010 (σ.σ.: ο νέος νόμος για τον κινηματογράφο) «επέφερε ουσιαστικές αλλαγές, καθώς η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στην κινηματογραφική παραγωγή έχει αποτελέσει χρόνιο ζητούμενο και η αναγκαιότητα αυτής της συμμετοχής γίνεται ακόμα πιο επιτακτική σε συνθήκες οξείας δημοσιονομικής στενότητας. Η υπ' αριθμόν 5/15.2.2012 απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Οργανισμού Προγνωστικών Αγώνων Ποδοσφαίρου ΑΕ, για τη σύναψη προγραμματικής συμφωνίας με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, με αντικείμενο την παραγωγή νέων ταινιών, συνιστά αλλαγή υποδείγματος και αποτελεί οδηγό για τη χρηματοδότηση της κινηματογραφικής παραγωγής από τον ιδιωτικό τομέα. Αυτή η πρωτοβουλία ήρθε σε συνέχεια της θέσπισης φορολογικών κινήτρων για την ενίσχυση της κινηματογραφικής παραγωγής από ιδιώτες επενδυτές με το ν. 3842/2010 "Αποκατάσταση φορολογικής δικαιοσύνης, αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής και άλλες διατάξεις" του υπουργείου Οικονομικών (...)».

«Ολα τα σφυριά» του αστικού κράτους «χτυπούν», λοιπόν, στην πλήρη εξάρτηση του δημιουργού από το κεφάλαιο με κάθε μορφή. Επιβεβαιώνοντας έτσι ότι το πραγματικό δίλημμα όπως το έθεσε το ΚΚΕ προς τους κινηματογραφιστές το 2010, με αφορμή τη συζήτηση γύρω από το νόμο και που ισχύει διαχρονικά, είναι το εξής: «Αν αποστολή του κινηματογράφου είναι να αυξάνει την κερδοφορία μιας ομάδας μεγαλοεπιχειρηματιών, που ελέγχουν όλα τα στάδια της κινηματογραφικής παραγωγής από τη συγγραφή του σεναρίου μέχρι τη διανομή της ταινίας και την προβολή της, φιμώνοντας κάθε φωνή που δεν εξυπηρετεί τα οικονομικά και γενικότερα ιδεολογικά - πολιτικά συμφέροντά τους, ή να αποτελεί ένα ισχυρό - και ίσως το πιο εκλαϊκευτικό και δυναμικό ανάμεσα σε όλες τις Τέχνες - μέσο γνώσης της πραγματικότητας και προτροπής για την αλλαγή της».

Απαντώντας θετικά στο δεύτερο μέρος του διλήμματος, το ΚΚΕ έχει καταθέσει συγκεκριμένες θέσεις και προτάσεις πραγματικής διεξόδου για τους κινηματογραφιστές και την πρόσβαση του λαού στην κινηματογραφική δημιουργία ως τέτοια:

• Συγκρότηση δημόσιου οργανισμού κινηματογράφου
• Ανάπτυξη δημόσιου εθνικού δικτύου διανομής ταινιών
• Καθιέρωση της κινηματογραφικής παιδείας σε όλες τις βαθμίδες
• Εξασφάλιση οικονομικών και μορφωτικών προϋποθέσεων για την ανεμπόδιστη πρόσβαση του λαού στην κινηματογραφική τέχνη
• Οικονομική και υλική ενίσχυση αποκλειστικά των δημόσιων δομών και της ανεξάρτητης δημιουργίας που κινείται έξω από τα μονοπωλιακά κυκλώματα
• Τον αναπροσανατολισμό και την αναβάθμιση του θεσμού των Φεστιβάλ και των κρατικών βραβείων, ώστε τα εθνικά Φεστιβάλ Κινηματογράφου (Θεσσαλονίκης και Δράμας) δε θα αποτελούν αυτόνομους οργανισμούς με ιδιωτικοοικονομική λειτουργία (ΝΠΙΔ με χορηγούς, «εθελοντισμό» κ.λπ.) και θα ενσωματωθούν ως τμήματα στον οργανισμό κινηματογράφου με κρατική χρηματοδότηση.

Γρηγόρης ΤΡΑΓΓΑΝΙΔΑΣ, ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ,  15/7/2012