Υμνος στην Παρισινή Κομμούνα του 1871

Η σοβιετική ταινία «Νέα Βαβυλώνα» προβάλλεται μέχρι τις 28 Μάη, στον κινηματογράφο «ΖΕΦΥΡΟΣ»

«Το Παρίσι των εργατών με την Κομμούνα του θα γιορτάζεται πάντα σαν δοξασμένος προάγγελος μιας νέας κοινωνίας. Τους μάρτυρές της τους έχει κλείσει μέσα στη μεγάλη της καρδιά η εργατική τάξη. Τους εξολοθρευτές της τους κάρφωσε κιόλας η Ιστορία στον πάσσαλο της ατίμωσης απ' όπου δεν μπορούν να τους λυτρώσουν μήτε όλες οι προσευχές των παπάδων τους» (Καρλ Μαρξ, «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία»).

Ετσι τέλειωσε το περίφημο έργο του ο Μαρξ, το οποίο αποτελείται από τις δύο διακηρύξεις για το Γαλλοπρωσικό Πόλεμο του 1870 και τη διακήρυξη για τον εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία το 1871 του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς Ενωσης Εργατών (Α' Διεθνής), της οποίας ιδρυτές ήταν οι Μαρξ - Ενγκελς.

Σήμερα, 141 χρόνια μετά την πρώτη στον κόσμο απόπειρα της εργατικής τάξης να ανοίξει το δρόμο προς τον κομμουνισμό, τα λόγια του Μαρξ επιβεβαιώνονται, καθώς ο καπιταλισμός έχει ιστορικά ξεπεραστεί. Βεβαίως, το έργο του Μαρξ «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» αποτελεί έναν ακόμη θεμελιώδη κρίκο στη θεωρία για την επανάσταση. Αποδεικνύει με σαφήνεια και επιστημονική τεκμηρίωση όχι μόνο το αντικειμενικά αναπόφευκτο της Κομμούνας στην εποχή της, αλλά και το γιατί και πώς η εργατική τάξη βρέθηκε στο προσκήνιο του κοινωνικοπολιτικού αγώνα, για τα δικά της γενικά συμφέροντα, αλλά και για το σύνολο των λαϊκών συμφερόντων ενάντια στην αστική τάξη.

Δύο μεγάλοι Σοβιετικοί πρωτοπόροι κινηματογραφιστές, οι Γκριγκόρι Κόζιντσεφ και Λεονίντ Τράουμπεργκ, δημιούργησαν μια ταινία επαναστατική τόσο στη μορφή της όσο και στο περιεχόμενό της, τη «Νέα Βαβυλώνα», μια ταινία που οπτικοποιεί το έργο του Καρλ Μαρξ «Η κομμούνα του Παρισιού» και αποτελεί έναν ύμνο στη μνήμη των πρώτων νεκρών της Λαϊκής Εξουσίας, 18 Μάρτη - 28 Μάη 1871. Ο λαός του Παρισιού χύνει το αίμα του στα οδοφράγματα για μια πραγματική λευτεριά. «Η Νέα Βαβυλώνα» αποτελεί κάτι παραπάνω από μια απλή ιστορική καταγραφή των γεγονότων του Μάρτη - Μάη 1871 - κάτι τέτοιο θα ήταν πολύ συμβατικό για δύο μεγάλους πειραματικούς δημιουργούς, που εξέφραζαν το πνεύμα της ρωσικής αβάν-γκαρντ!

Η Επανάσταση του Οχτώβρη του '17 αποτέλεσε, εκτός των άλλων, μια σπάνια, ίσως και μοναδική ιστορική συγκυρία σε ό,τι αφορά στη σχέση της τέχνης με την κοινωνία. Αισθητικές καινοτομίες και πειραματισμοί βρίσκουν ένα απέραντο εργαστήριο για να πραγματοποιηθούν και να δώσουν τα αποτελέσματά τους. Τα καλλιτεχνικά ρεύματα συντονίζονται με τους επαναστατικούς ανέμους των κοινωνικών αλλαγών. Το Διάταγμα για την εθνικοποίηση του κινηματογράφου, το 1919, τον απαλλάσσει από τις αυστηρές εμπορικές εξαρτήσεις του και διαμορφώνει συνθήκες, που επιτρέπουν την είσοδο των ρευμάτων της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας στη νεαρή και ακόμη ανεξερεύνητη - ως προς τα εκφραστικά της μέσα - «7η τέχνη».

Πλήθος ομάδων καλλιτεχνών εμφανίζονται και στο χώρο του κινηματογράφου: Οι«Κινόκς» («Τρελοί για κινηματογράφο») του Τζίγκα Βερτόφ, το «Πειραματικό εργαστήρι» του Λεβ Κουλέσοφ, η «Φάμπρικα του εκκεντρικού ηθοποιού» των Κόζιντσεφ - Τράουμπεργκ (με ταινίες όπως «Οι περιπέτειες της Οκτωμπρίνας» - 1924, η«Νέα Βαβυλώνα» - 1929) είναι μερικές από αυτές. Ομάδες που ξεκινούν από διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες, για να κάνουν πράξη τα πολιτικοκοινωνικά οράματα που πρεσβεύουν, αναζητώντας ταυτόχρονα τις ιδιαίτερες δυνατότητες της τέχνης του κινηματογράφου.

Η Ευρώπη ανακαλύπτει καθυστερημένα, τo 1970, αυτό το αριστούργημα του 1929, αυτή την αξεπέραστη κορυφή του βωβού κινηματογράφου, που είναι μαζί και το απόγειο της ρωσικής πρωτοπορίας που αρχίζει με την επανάσταση και τελειώνει με τη «Νέα Βαβυλώνα». Η ταινία ήταν προϊόν της περίφημης «Φάμπρικας του Εκκεντρικού Ηθοποιού», της πιο φημισμένης πειραματικής - ερευνητικής ομάδας του σοβιετικού κινηματογράφου, που ιδρύουν το 1921, στο Λένινγκραντ, οι δύο σκηνοθέτες μαζί με τον Σεργκέι Γιούτκεβιτς, και που είχε για σύνθημά της το «Επανάσταση στην Τέχνη». Η μεγαλειώδης ρωσική πρωτοπορία, που ήξερε θαυμάσια να δίνει επαναστατική μορφή στο επαναστατικό περιεχόμενο. Το 1960, η γαλλική νουβέλ βαγκ θα ξαναφέρει στην επικαιρότητα το παλιό σοβιετικό σύνθημα και το «Cahiers du Cinema» θα επαναξιολογήσει την κολοσσιαία προσφορά των Ρώσων «εστέτ» - επαναστατών. Τώρα πια ξέρουμε πως κάθε σοβαρή πρωτοπορία στον κινηματογράφο έχει τη ρίζα της στη ρωσική πρωτοπορία του 1917 - 1930.

Στην ταινία οι Γκριγκόρι Κόζιντσεφ και Λεονίντ Τράουμπεργκ αξιοποιούν τα διδάγματα του ιδεολογικού μοντάζ, το έντονα εκφραστικό και γκροτέσκο στιλ, φορμαλιστικά στοιχεία, αφηγηματική ελευθερία, και δημιουργούν μια ταινία καθαρά ιστορική και ωστόσο καθόλου αναπαραστατική. Δεν πρόκειται για μια ταινία αμιγώς αφηγηματική αλλά περισσότερο μια ταινία - δοκίμιο. Το φιλμ περισσότερο αναπαράγει το κλίμα, την αίσθηση του αγώνα, την ένταση της αιματηρής διαμάχης και, πάνω απ' όλα, την ταξική διαφορά και πάλη και την ταξική απόσταση ανάμεσα στους αστούς και τους προλετάριους. Η ταινία αντιπαραβάλλει σε διάφορες σκηνές τον παρακμιακό και άσωτο τρόπο ζωής της μπουρζουαζίας, με τον αγώνα των εξεγερμένων, που μακριά από κάθε «στολίδι» και επίφαση καλοπέρασης μάχονται, αντιστέκονται και ετοιμάζονται να θυσιαστούν...

1871. Τα γεγονότα που οδήγησαν στην πρώτη προλεταριακή εξουσία της ιστορίας, της Παρισινής Κομμούνας. Στον αναβρασμό του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, με τους Γάλλους αστούς να συνθηκολογούν με την Πρωσία και τους εργάτες και μικροαστούς να κρατάνε σθεναρή αντίσταση και να μην παραδίνουν τα όπλα, η Γαλλία βρίσκεται σε μια πολύ κρίσιμη ιστορική στιγμή, όπου για πρώτη φορά θα συμβεί τόσο μεγάλη κοινωνική αλλαγή, έστω και μόνο για 72 μέρες! Η Λουίζ, πωλήτρια σε ένα πολυκατάστημα καπιταλιστών εμπόρων, που βρίθει από υπερκαταναλωτικούς αστούς, γνωρίζει έναν ηρωικό νεαρό στρατιώτη και τον ακολουθεί στον επαναστατικό εργατικό αγώνα. Συμμετέχει κι αυτή ενεργά στις μάχες, αντιστέκεται στην παράδοση των κανονιών στους κυβερνητικούς, κανονιών που είχαν αποκτήσει οι εργάτες ύστερα από δικό τους έρανο και όχι με κρατικά χρήματα, και πολεμά μέχρι τέλους... Ετσι, στο Παρίσι δημιουργείται μια κομμούνα, που αναλαμβάνει την εξουσία, κάνει πρωτοποριακές κοινωνικο-πολιτικές μεταρρυθμίσεις, πρωτόγνωρες στην ιστορία, και καταπνίγεται αιματηρά από την αντιδραστική κυβέρνηση των Βερσαλιών...

Η ταινία δεν είναι έντονα τραγική και δραματική. Αντίθετα, με χιούμορ, σαρκασμό και αλληγορικό ύφος αναδεικνύει την καταπίεση, τονίζοντας τα δύο ταξικά άκρα και κάνει ένα σχόλιο πάνω στην ανθρώπινη κατάσταση μέσα στην κατεστημένη κοινωνία. Παράλληλα, δείχνει τα επαναστατικά γεγονότα με φρεσκάδα, ζωντάνια, ενθουσιασμό και πανηγυρική διάθεση που εξάπτει τα συναισθήματα του θεατή. Κάνει, όμως, και ένα εντυπωσιακό παιχνίδι με τη φωτογραφία, ο φωτισμός της ταινίας είναι εξαίσιος: Ως στιλιστικό μοτίβο, οι σκιές, το φως και οι σιλουέτες δημιουργούν δυνατές εικόνες και μεταφέρουν τα μηνύματα. Ταυτόχρονα, ο φρενήρης ρυθμός της καπιταλιστικής παραγωγής και της βιομηχανοποιημένης κοινωνίας παρουσιάζεται συμβολικά με το ξεπούλημα ομπρελών σε ένα πολυκατάστημα, με τις ομπρέλες ανοιχτές να στροβιλίζονται...

Η «Νέα Βαβυλώνα» προβάλλεται μέχρι τις 28 Μάη, στον κινηματογράφο «ΖΕΦΥΡΟΣ» (Τρώων 36, Θησείο, τηλ. 210.3462.677), από Πέμπτη μέχρι Τρίτη.

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, Κυριακή 20 Μάη 2012