ΑΝΤΡΕΪ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ

Ήταν μια ιδιοφυία. Δεν υπάρχει αμφιβολία. Εγώ δεν είμαι άνθρωπος του κινηματογράφου, αλλά αγαπώ τον κινηματογράφο. Ο Αντρέι Ταρκόφσκι (1932-1986) με σημάδεψε. Θυμάμαι ότι είχα διαβάσει και τι είχε πει ο άλλος μεγάλος του παγκόσμιου κινηματογράφου, ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ότι δηλαδή ό Ταρκόφσκι είναι ίσως από τους δυο τρεις μεγαλύτερους σκηνοθέτες! Είχα δει τα Παιδικά χρόνια του Ιβάν, όπως και τον φοβερό και τρομερό Αντρέι Ρουμπλιόφ στο Στούντιο της πλατείας Αμερικής. Θεέ μου τι ταινία! Ήταν ένα έπος. Αργότερα είδα το Στάλκερ, το Σολάρις και τη Θυσία. Σκηνοθέτης μέγας. Για ποιον σημερινό μπορεί κανείς να πει αυτή τη λέξη: "Μέγας";

Γράφει στο Σμιλεύοντας το χρόνο (μτφρ. Σεραφείμ Βελέντζας, εκδ. Νεφέλη):

Οι άνθρωποι συνήθως νομίζουν ότι αποτελεσματική σκηνοθεσία απλούστατα εκείνη που εκφράζει την ιδέα, το κυρίως νόημα της σκηνής και του περιεχομένου της. (Ο Αϊζενστάιν ήταν κύριος εκπρόσωπος αυτής της άποψης.) Υποτίθεται πως μ' αυτό τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι η σκηνή θα αποκτήσει το απαιτούμενο βάθος. Η στάση αυτή είναι απλουστευτική. Στάθηκε αφορμή για πολές και άσχετες συμβάσεις, οι οποίες παραποιούν τη ζωντανή υφή της καλλιτεχνικής εικόνας. Όπως γνωρίζουμε, σκηνοθεσία ένα σχέδιο που αφορά τη διάταξη των ηθοποιών μεταξύ τους και σε σχέση με το σκηνικό.

Στην πραγματική ζωή μπορεί να μας εντυπωσιάσει ο τρόπος με τον οποίο αποκτά "σκηνοθεσία" ένα επεισόδιο και τείνει προς την απόλυτη εκφραστικότητα - βλέποντάς το, αναφωνούμε με χαρά: "Και να το 'θελες, δεν θα μπορούσες να το σκεφτείς έτσι!" Τι το τόσο καθηλωτικό βρίσκουμε; Την ασυμφωνία της "σύνθεσης" με την πραγματικότητα. Αυτό που αιχμαλωτίζει τη φαντασία μας είναι ο παραλογισμός της σκηνοθεσίας - παραλογισμός που ωστόσο είναι μόνο φαινομενικός. Κρύβει κάτι πολύ σημαντικό, το οποίο δίνει στη σκηνοθεσία την απόλυτη πειστικότητα που μας κάνει να πιστεύουμε στο συμβάν.

[O Ταρκόφσκι, εδώ με τον διευθυντή φωτογραφίας, τον Νίκβιστ, ο οποίος ήταν κι ένας από τους βασικούς συνεργάτες του Μπέργκμαν]

Σημασία έχει να μην παρακάμπτει κανείς τις δυσκολίες και να μην απλουστεύει τα πάντα - οπότε είναι βασικό για τη σκηνοθεσία να μην απεικονίζει κάποια ιδέα, παρά να ακολουθεί τη ζωή, την προσωπικότητα των ηρώων και την ψυχική τους κατάσταση. Φιλοδοξία της δεν πρέπει να είναι πώς θα επεξεργαστεί το νόημα μιας συζήτησης ή μιας πράξης. Πρέπει να μας αιφνιδιάζει με την αυθεντικότητα των πράξεων, με την ομορφιά και το βάθος των καλλιτεχνικών εικόνων, και όχι με τη φορτική επεξήγηση του νοήματός τους...

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΚΙ ΑΥΤΑ:

Andrei Tarkovsky by Maximilian Le Cain: Andrei Tarkovsky is almost certainly the most famous Russian filmmaker since Eisenstein. His visionary approach to cinematic time and space, as well as his commitment to cinema as poetry, mark his oeuvre as one of the defining moments in the development of the modern art film. Although he never tackled politics directly, the metaphysical preoccupations of films such as Andrei Rublev (1966), Mirror (1974) and Stalker (1979) provoked ongoing hostility from the Soviet authorities. Like many other artists in the Soviet Union, his career was marked by constant struggles with the authorities to realise his vision. Although this meant he completed only seven features in his 27 years as a director, each one is strikingly uncompromising in its thematic ambition and formal boldness. Whether or not he would have fared better under the capitalist film industry in the West is open to debate - Bresson and Dreyer, for example, both suffered frequent frustrations in creating their formally radical investigations into human spirituality…

Aφιέρωμα στον Aντρέι Tαρκόφσκι: Eπτά ταινίες, επτά αριστουργήματα. Eπτά θαύματα δημιουργίας, τα έργα μιας μεγαλοφυίας. Tα παιδικά χρόνια του Iβάν, Aντρέι Pουμπλιόφ, Σολάρις, O καθρέφτης, Στάλκερ, Nοσταλγία, H θυσία. Έργα ενός ολοκληρωμένου δημιουργού: ποιητή, στοχαστή, μουσικού, ζωγράφου, γλύπτη, δραματουργού, αφηγητή και μύστη των εικόνων. Eνός δημιουργού με απόλυτα προσωπική άποψη για την ηθική και την αισθητική τάξη του κόσμου. Aλλά και για την ίδια την τέχνη του κινηματογράφου, που συνέλαβε την ουσία της ως αυτή που, για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας, αποτυπώνει τη ροή του χρόνου. Mια άποψη που διατύπωσε ως βασική αισθητική του αρχή στο όγδοο θαυμαστό του έργο, στο βιβλίο του με τον ελληνικό τίτλο "Σμιλεύοντας το χρόνο" (πρωτότυπος τίτλος "O αποτυπωμένος χρόνος")...

Ivanovo detstvo, 1962 [Ivan's Childhood/My Name is Ivan]

On an idyllic summer day, a 12 year old boy named Ivan (Nikolai Burlyayev) ventures into the woods and spots a cuckoo. He begins to levitate above the forest, rejoins his mother (Irma Raush Tarkovskaya), and begins to share his discovery. Then the peaceful reunion between mother and son is truncated by Ivan's rude awakening to the sound of mortar firing. Suddenly, it is evening, and a hungry, weary Ivan awakens in the attic of an empty windmill. Like the opening scene of Andrei Rublev, the surreal episode proves to be an intangible dream. Resuming his reconnaissance mission, Ivan then crosses a treacherous swamp amidst enemy fire. Unable to rendezvous with his contact, Corporal Katasonych (Stepan Krylov), Ivan arrives at an alternate Russian bunker, where his credentials are immediately questioned by the ranking officer, Lieutenant Galtsev (Yevgeni Zharikov). Despite his skepticism, Galtsev calls Ivan's superior, Colonel Gryaznov (Nikolai Grinko), who confirms his identity, dispatches Captain Kholin (Valentin Zubkov) to bring him back to headquarters. Gryaznov has taken an interest in the welfare of the young orphan, and has decided to enroll him in a military academy, reasoning that war has no place for children. Ivan refuses to leave, and argues that his age and stealth make him an ideal scout for their missions. Unable to persuade his superiors, Ivan runs away from the barracks, only to find a ravaged, desolate wasteland outside its walls. With nowhere left to turn, he returns with his superiors back to camp. However, despite the officers' reluctance, Ivan is enlisted for a final mission as they prepare for another covert operation.

Andrei Tarkovsky presents an austere, bleak and haunting portrait of lost innocence in Ivan's Childhood. Tarkovsky uses sharp, contrasting scenes of light and darkness to visually delineate between the idealization of a normal life and its seeming elusiveness in the hopelessness of war: the brightness of the sunshine during Ivan's dream sequences and Kholin's courtship of the nurse, Masha (Valentina Malyavina) at a birch forest provide a jarring transition from the dark trenches, murky swamps, and poorly lit barracks of the battlefield. Nevertheless, within the daylight sequences, Tarkovsky continues to reinforce a pervasive sense of entrapment and helplessness: the spider web on the opening shot; Ivan bathing in the well; Kholin's stolen kiss from Masha while straddling a trench. What emerges is an ominous and incongruent coexistence of nature and frontiers, humanity and cruelty, youth and nihilism - a reflection of the austere and unnatural landscape of war...